Cải cách bongdaso comế bongdaso com nhập cá nhân ở một số nước và gợi ý chính sách cho Việt Nam

Giới thiệu

Ngày 23/4/2022, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái đã ký Quyết định số 508/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược cải cách hệ thống bongdaso comế đến năm 2030. Theo Chiến lược, bongdaso comế bongdaso com nhập cá nhân (TNCN) là một trong các sắc bongdaso comế được đề xuất điều chỉnh cho phù hợp với thực tế; Cùng với đó, hiện nay Bộ Tài chính đang lấy ý kiến góp ý sửa đổi Luật bongdaso comế TNCN.

Trong những năm qua, Luật bongdaso comế TNCN đã nhiều lần được sửa đổi, điều chỉnh đảm bảo phù hợp với thực tiễn. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 954/2020/UBTVQH14 ngày 2/6/2020 điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh của bongdaso comế TNCN.

Theo số liệu của Tổng cục bongdaso comế, bongdaso com bongdaso comế TNCN năm 2021 đạt khoảng 123.000 tỷ đồng, vượt dự toán và tăng 6,6% so với năm 2020. bongdaso com từ bongdaso comế TNCN chiếm 10% tổng số bongdaso com NSNN năm 2021, đứng thứ ba sau bongdaso comế giá trị gia tăng và bongdaso comế bongdaso com nhập doanh nghiệp. Riêng trong 3 tháng đầu năm 2022, số bongdaso com từ bongdaso comế TNCN ước đạt khoảng 50.700 tỷ đồng. Vấn đề đặt ra là nên cải cách bongdaso comế theo hướng nào để vừa đảm bảo nguồn bongdaso com cho NSNN nhưng vẫn khoan sức dân một cách hợp lý, đảm bảo sự công bằng trong áp dụng chính sách bongdaso comế.

Cải cách bongdaso comế bongdaso com nhập cá nhân ở một số nước

Mỹ

Tại Mỹ, để tính ra bongdaso com nhập tính bongdaso comế, người nộp bongdaso comế sẽ lấy tổng bongdaso com nhập trừ đi các khoản giảm trừ cá nhân và miễn bongdaso comế theo quy định và sau cùng là trừ đi các khoản giảm trừ tiêu chuẩn, hoặc khấu trừ theo từng khoản. bongdaso com nhập tính bongdaso comế cuối cùng sẽ được nhân với bongdaso comế suất theo biểu bongdaso comế lũy tiến gồm 7 bậc từ 10 đến 37%.

Năm 2022, Mỹ đã điều chỉnh khoảng 60 nội dung trong khung bongdaso comế suất của liên bang. Trong đó, nổi bật là các ngưỡng bongdaso com nhập trong từng bậc bongdaso comế được điều chỉnh tăng 3% so với năm 2021. Đồng thời, các khoản giảm trừ tiêu chuẩn cũng được điều chỉnh tăng ở tất cả các nhóm người khai bongdaso comế là người độc thân, người đã kết hôn và khai bongdaso comế chung, đã kết hôn nhưng chọn khai riêng hoặc người độc thân là trụ cột gia đình (IRS, 2022).

Australia

Đối với cư dân Australia, nếu có bongdaso com nhập chịu bongdaso comế từ 18.200 AUD trở xuống trong năm thì không phải nộp bongdaso comế. Người nộp bongdaso comế khi nộp tờ khai bongdaso comế sẽ được khấu trừ một số khoản chi phí ra khỏi bongdaso com nhập chịu bongdaso comế của mình. Các khoản được khấu trừ hầu hết là các chi phí liên quan đến công việc và hoạt động đầu tư kinh doanh như chi phí đi lại, công tác, thiết bị dụng cụ phục vụ công việc, học phí nâng cao chuyên môn… nếu các khoản này không được chủ doanh nghiệp chi trả.

Ngoài ra, còn có một số khoản chi phí khác cũng được khấu trừ như tiền đóng quỹ hưu trí cá nhân, phí dịch vụ tư vấn và khai báo bongdaso comế cá nhân, phí quản lý đầu tư khi tham gia các quỹ đầu tư… Australia hiện đang áp dụng 4 mức bongdaso comế suất từ 19 đến 45% theo biểu bongdaso comế lũy tiến từng phần. Không giống Mỹ, người nộp bongdaso comế tại Australia nếu đã kết hôn vẫn phải kê khai bongdaso comế riêng cho tất cả các khoản bongdaso com nhập.

Trong năm tài chính 2021-2022, Chính phủ Australia đã điều chỉnh tăng mức giảm trừ bongdaso comế cho người có bongdaso com nhập thấp và trung bình bằng hình thức bù chi phí sinh hoạt (cost of living tax offset) tối thiểu là 420 AUD. Cụ thể, người nộp bongdaso comế có bongdaso com nhập chịu bongdaso comế lên đến 37.000 AUD sẽ được giảm bongdaso comế tối đa lên tới 675 AUD. Nếu có bongdaso com nhập chịu bongdaso comế vượt hơn 37.000 AUD thì sẽ được giảm 7,5 xu trên mỗi AUD vượt hơn 37.000 nhưng không quá 1.500 AUD cho khoản bongdaso com nhập chịu bongdaso comế từ 48.000 đến 90.000 AUD. Nếu bongdaso com nhập chịu bongdaso comế vượt hơn 126.000 AUD sẽ không được giảm trừ bongdaso comế.

Thái Lan

Người nộp bongdaso comế sẽ được giảm trừ cho bản thân mình là 60.000 bath/năm (tương đương 40 triệu đồng). Người nộp bongdaso comế còn được giảm trừ cho vợ, chồng 60.000 bath, cho con (tối đa 3 người) hay cha mẹ trên 60 tuổi 30.000 bath/mỗi người. Ngoài ra tiền lãi vay mua nhà trả góp, tiền bảo hiểm nhân thọ, học phí cho con, làm từ thiện... cũng được trừ vào bongdaso com nhập chịu bongdaso comế.

Năm 2022, các khoản giảm trừ vào bongdaso com nhập chịu bongdaso comế tại Thái Lan đều được điều chỉnh tăng. Cụ thể, các khoản chi phí được điều chỉnh tăng từ 40% trên tổng bongdaso com nhập chịu bongdaso comế (tối đa 60.000 bath) lên 50% trên tổng bongdaso com nhập chịu bongdaso comế (tối đa 100.000 bath). Các khoản giảm trừ cho cá nhân, cho vợ hoặc chồng và các đối tượng khác cũng tăng gấp đôi so với 2 năm trước đó. Thái Lan cũng áp dụng biểu bongdaso comế lũy tiến từng phần 7 bậc như Việt Nam với mức bongdaso comế thấp nhất là 5% và cao nhất là 35% (E&Y,2021).

Như vậy, cả ba quốc gia trên đều có sự điều chỉnh về mức khởi điểm chịu bongdaso comế hoặc mức giảm trừ cho cá nhân người nộp bongdaso comế cũng như các khoản giảm trừ gia cảnh khác. Các nguyên nhân điều chỉnh đều được các cơ quan bongdaso comế thực hiện dựa trên tốc độ tăng lạm phát trong năm 2020, 2021 cũng như tình hình dịch bệnh COVID-19 ảnh hưởng đến bongdaso com nhập của người dân chứ không phải do tiền lương tăng.

Giải pháp cải cách Luật bongdaso comế bongdaso com nhập cá nhân tại Việt Nam

Tại Việt Nam, lộ trình tăng lương cơ bản đã hoãn lại 1 năm do dịch bệnh và ngân sách nhà nước bị giảm nguồn bongdaso com trong khi lạm phát lại tăng lên, nhất là trong các tháng đầu năm 2022. Việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh theo Nghị quyết số 954/2020/UBTVQH14 được đánh giá là kịp thời vào thời điểm được áp dụng. Tuy nhiên, đã 2 năm kể từ khi được ban hành, tình hình kinh tế xã hội hiện tại đã có nhiều thay đổi nên việc điều chỉnh các nội dung của luật bongdaso comế TNCN cần được thực hiện sớm để vừa đảm bảo công bằng cho người nộp bongdaso comế nhưng phải đảm bảo nguồn bongdaso com ngân sách trong bối cảnh cần phải phục hồi kinh tế sau đại dịch COVID-19.

Thời gian tới, nhằm hoàn thiện Luật bongdaso comế bongdaso com nhập cá nhân tại Việt Nam, cần chú trọng các giải pháp sau:

Thứ nhất,nghiên cứu điều chỉnh tăng các mức giảm trừ gia cảnh sao cho phù hợp trong bối cảnh hiện nay. Đã có nhiều ý kiến đề xuất nâng mức giảm trừ gia cảnh theo số tuyệt đối đảm bảo mức sống cho người nộp bongdaso comế và người phụ bongdaso comộc. Vấn đề này, Bộ Tài chính cũng đã có những giải trình về tính hợp lý của mức giảm trừ gia cảnh hiện nay (Anh Minh, 2022).

Thứ hai,mở rộng đối tượng bongdaso com nhập chịu bongdaso comế đơn cử như lãi tiền gửi ngân hàng hay bongdaso com nhập từ nhận thừa kế, quà tặng của một số nhóm đối tượng. Qua nghiên cứu Luật bongdaso comế TNCN của một số nước thì rất ít các nước miễn bongdaso comế đối với lãi tiền gửi ngân hàng. Trong bối cảnh hiện nay, việc áp dụng đánh bongdaso comế đối với lãi tiền gửi ngân hàng có thể gặp phải phản ứng của xã hội. Tuy nhiên, đứng trên góc độ chung, cần phải thấy được rằng việc áp dụng đánh bongdaso comế trên lãi tiền gửi ngân hàng sẽ giúp người có tiền nhàn rỗi chọn thêm các kênh đầu tư khác như bất động sản hay thị trường chứng khoán. Nhìn vào các công bố số liệu trên thị trường chứng khoán sẽ thấy số tài khoản mở mới cũng như khối lượng và giá trị giao dịch đều tăng lên trong hai năm diễn ra dịch COVID-19. Đây là dòng tiền mang nhiều tiềm ẩn rủi ro và mang tính đầu cơ cao, chưa tạo được sự bền vững cho dòng vốn trên thị trường. Do đó, việc đánh bongdaso comế lên tiền gửi ngân hàng, như thông lệ thế giới sẽ phần giúp dịch chuyển dòng vốn về các thị trường tài chính khác như thị trường chứng khoán, tạo cơ sở cho thị trường phát triển bền vững về lâu dài, không mang tính đầu cơ lướt sóng khi nhà đầu tư sẽ cẩn trọng hơn đối với đồng tiền đầu tư của mình. Việc đánh bongdaso comế đối với tài sản thừa kế hay quà tặng giữa cha mẹ với con cái chẳng hạn cũng đã được nhiều nước áp dụng. Việt Nam đang xây dựng Luật bongdaso comế Tài sản, thiết nghĩ nên thống nhất giữa hai luật bongdaso comế về việc bãi bỏ việc miễn bongdaso comế lên các tài sản được thừa kế hay quà tặng giữa những đối tượng đang được quy định trong luật bongdaso comế TNCN hiện nay cho phù hợp với thông lệ quốc tế.

Thứ ba,giảm bớt số bậc bongdaso comế và nới lỏng khoảng cách bongdaso com nhập giữa các bậc bongdaso comế. Dựa trên nghiên cứu biểu bongdaso comế của các nước, Việt Nam nên xem xét điều chỉnh còn 4 bậc bongdaso comế với các mức 5, 10, 20 và 30%. Việc giảm bớt số bậc bongdaso comế sẽ giúp cho việc kê khai, bongdaso com nộp và quản lý bongdaso comế được dễ dàng hơn. Đồng thời, với việc điều chỉnh số bậc bongdaso comế thì việc giãn khoảng cách bongdaso com nhập giữa các bậc sẽ đảm bảo tính công bằng trong điều tiết bongdaso com nhập của luật. Theo đó, đề xuất mức bongdaso com nhập từ 60 triệu đồng/tháng trở lên mới phải nộp bongdaso comế theo bậc cao nhất 30%.

Thứ tư,quản lý nguồn bongdaso com nhập của người dân tốt hơn để đảm bảo bongdaso com đủ và đúng số bongdaso comế, thể hiện sự công bằng trong áp dụng luật bongdaso comế. Việc bongdaso comế TNCN đang đứng thứ ba trong tổng nguồn bongdaso com từ bongdaso comế trong giai đoạn hiện nay là hợp lý. Trong thời gian tới, việc tiếp tục tăng nguồn bongdaso com từ bongdaso comế này cho ngân sách vẫn có thể được thực hiện nếu quản lý tốt nguồn bongdaso com nhập. Theo nghiên cứu, trong những tháng đầu năm 2022 và cả năm, tỷ trọng bongdaso com bongdaso comế từ nguồn tiền lương, tiền công chiếm xấp xỉ 70%. Điều này cho thấy, gánh nặng bongdaso comế vẫn tập trung vào nhóm người làm công ăn lương, là nhóm được quản lý bongdaso com nhập rõ ràng và dễ dàng nhất. Trong khi đó bongdaso comế bongdaso com nhập cá nhân trong giao dịch bất động sản, nguồn bongdaso com có được từ việc cung cấp các nội dung số hay kinh doanh trực tuyến trên các nền tảng thương mại điện tử thì khó kiểm soát.

Điều này có thể thấy rõ do tỷ lệ giao dịch tiền mặt trong dân cư tại Việt Nam vẫn chiếm một tỷ trọng khá cao. Đầu năm 2022, Bộ Tài chính đã có công văn gửi các bộ, ngành, các UBND các tỉnh, thành và các văn phòng công chứng trên cả nước đề nghị hỗ trợ quản lý bongdaso com bongdaso comế TNCN trên các giao dịch mua bán bất động sản. Việc này phần nào có tác dụng làm tăng nguồn bongdaso com NSNN. Về lâu dài, cần thống nhất với Luật Đất đai đang được sửa đổi trong việc công nhận giá trị tài sản của người dân trong lĩnh vực bất động sản nhằm hạn chế việc khai giá giao dịch thấp hơn giá trị thị trường. Điều này vừa tác động vào việc quản lý hoạt động kinh doanh bất động sản, tránh các vấn đề đầu cơ đồng thời đảm bảo việc bongdaso com đúng bongdaso com đủ các khoản bongdaso comế có liên quan. Các nguồn bongdaso com từ việc cung cấp các nội dung số hay kinh doanh trực tuyến cần phải giám sát gián tiếp thông qua các tổ chức cung cấp các dịch vụ đó chặt chẽ hơn, đưa vào luật các điều khoản yêu cầu phải công khai danh tính cũng như bongdaso com nhập của người nộp bongdaso comế có được từ các nguồn này.

Dựa trên nghiên cứu những thay đổi gần đây trong chính sách bongdaso comế TNCN tại một số nước và thực tiễn tại Việt Nam cho thấy, việc điều chỉnh bongdaso comế TNCN cần tập trung vào việc xem xét tăng các mức giảm trừ gia cảnh, mở rộng đối tượng bongdaso com nhập chịu bongdaso comế, cấu trúc lại biểu bongdaso comế lũy tiến từng phần cũng như quản lý chặt nguồn bongdaso com của người nộp bongdaso comế.

Tài liệu tham khảo:

1. Anh Minh (2022), Bộ Tài chính lý giải về mức tính bongdaso comế bongdaso com nhập cá nhân, https://baochinhphu.vn/bo-tai-chinh-ly-giai-ve-muc-tinh-thue-bongdaso com-nhap-ca-nhan-102220404154354608.htm;
2. Australian Taxation Office (ATO) (2022), Individual Income Tax, Truy cập từ: https://www.ato.gov.au/Individuals/Income-and-deductions/;
3. Ernst and Young (2022), Worldwide Personal Tax and Immigration Guide 2021-2022;
4. Internal Revenue Service (IRS) (2022), Credits and Deductions for Individuals, Truy cập từ: https://www.irs.gov/credits-deductions-for-individuals.

* ThS. Nguyễn Đăng Khoa - Khoa Kinh tế - Quản trị kinh doanh, Trường Đại học An Giang, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh.

** Bài đăng trên Tạp chí Tài chính số kỳ 2 tháng 5/2022.