Một số vấn đề trong lập báo cáo tài chính nhà nước
Thực hiện Nghị định số 25/2017/NÐ-CP, ngày 14/3/2017 của Chính phủ về báo cáo tài chính nhà nước, thời gian qua, Kho bạc Nhà nước đã tích cực phối hợp với các đơn vị liên quan nghiên cứu và xây dựng Dự thảo Thông tư hướng dẫn lập báo cáo tài chính nhà nước.

Sau khi lấy ý kiến của bongdaso tintuc cá nhân, đơn vị thông qua bongdaso tintuc cuộc hội thảo, Kho bạc Nhà nước đã cập nhật và hoàn thiện Dự thảo Thông tư hướng dẫn lập báo cáo tài chính nhà nước theo hướng chi tiết hơn bongdaso tintuc quy định tại Luật Kế toán năm 2015, từ đó đưa Nghị định số 25/2017/NÐ-CP triển khai vào thực tiễn.
Nghị định số 25/2017/NĐ-CP quy định cụ thể về phạm vi cũng như nội dung, quyền và trách nhiệm lập báo cáo tài chính nhà nước (BCTCNN); trách nhiệm cung cấp thông tin để lập BCTCNN. Đồng thời, Nghị định cũng quy định BCTCNN đầu tiên được lập theo số liệu tài chính năm 2018. Để Nghị định số 25/2017/NĐ-CP đi vào thực tiễn, Bộ Tài chính giao Kho bạc Nhà nước (KBNN) xây dựng Dự thảo Thông tư hướng dẫn lập BCTCNN để hướng dẫn bongdaso tintuc chỉ tiêu cụ thể của BCTCNN; hướng dẫn biểu mẫu, quy trình tổng hợp, lập và gửi báo cáo cung cấp thông tin tài chính phục vụ tổng hợp, lập BCTCNN; hướng dẫn việc kiểm tra, đôn đốc việc lập BCTCNN...
Về quy trình lập báo cáo tài chính nhà nước
Về bản chất BCTCNN sẽ được hợp nhất từ bongdaso tintuc BCTC của bongdaso tintuc đơn vị kế toán thuộc khu vực nhà nước (đơn vị sử dụng ngân sách, đơn vị quản lý quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, đơn vị sự nghiệp công lập và bongdaso tintuc đơn vị khác thuộc khu vực nhà nước) kết hợp với bongdaso tintuc thông tin tài chính của bongdaso tintuc cơ quan quản lý. Cụ thể:
Đối với Báo cáo tình hình tài chính nhà nước và Báo cáo kết quả hoạt động tài chính nhà nước được thực hiện theo bongdaso tintuc bước sau:
Bước 1:Hợp cộng (cộng ngang) bongdaso tintuc chỉ tiêu liên quan đến Báo cáo tình hình tài chính, Báo cáo kết quả hoạt động của bongdaso tintuc đơn vị quy định tại khoản 2, khoản 3 Điều 2 của dự thảo Thông tư và bongdaso tintuc chỉ tiêu trên Báo cáo tình hình tài chính nhà nước, Báo cáo kết quả hoạt động tài chính nhà nước của bongdaso tintuc tỉnh (trường hợp lập BCTCNN toàn quốc) hoặc bongdaso tintuc chỉ tiêu trên Báo cáo tổng hợp thông tin tình hình tài chính, Báo cáo tổng hợp thông tin kết quả hoạt động tài chính của bongdaso tintuc huyện (trường hợp lập BCTCNN tỉnh).
Bước 2:Loại trừ bongdaso tintuc giao dịch nội bộ theo hướng dẫn tại Điều 10 của dự thảo Thông tư này.
Bước 3:Lập Báo cáo tình hình tài chính nhà nước và Báo cáo kết quả hoạt động tài chính nhà nước sau khi loại trừ bongdaso tintuc giao dịch nội bộ.
Đối với Báo cáo lưu chuyển tiền tệ thực hiện theo bongdaso tintuc bước:
Bước 1:Lập phần Báo cáo lưu chuyển tiền từ hoạt động chủ yếu theo phương pháp gián tiếp theo hướng dẫn tại mục 1, phần III, Phụ lục số 01 kèm theo dự thảo Thông tư này. Xác định chỉ tiêu “Lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động chủ yếu”.
Bước 2:Lập phần Báo cáo lưu chuyển tiền từ hoạt động đầu tư; Thực hiện hợp cộng bongdaso tintuc chỉ tiêu liên quan đến bongdaso tintuc luồng tiền từ hoạt động đầu tư của bongdaso tintuc đơn vị quy định tại khoản 2, khoản 3 Điều 2 của dự thảo Thông tư này và bongdaso tintuc chỉ tiêu liên quan đến luồng tiền từ hoạt động đầu tư trên báo cáo lưu chuyển tiền tệ của bongdaso tintuc tỉnh (trường hợp lập BCTCNN toàn quốc) hoặc Báo cáo tổng hợp thông tin lưu chuyển tiền tệ của bongdaso tintuc huyện thuộc tỉnh (trường hợp lập BCTCNN tỉnh).
Bước 3:Lập phần báo cáo lưu chuyển tiền từ hoạt động tài chính. Hợp cộng bongdaso tintuc chỉ tiêu liên quan đến lưu chuyển tiền tệ từ hoạt động tài chính của bongdaso tintuc đơn vị quy định tại khoản 2, khoản 3, Điều 2 của dự thảo Thông tư này và bongdaso tintuc chỉ tiêu liên quan đến luồng tiền từ hoạt động tài chính trên Báo cáo lưu chuyển tiền tệ của bongdaso tintuc tỉnh (trường hợp lập BCTCNN toàn quốc) hoặc Báo cáo lưu chuyển tiền tệ của bongdaso tintuc huyện thuộc tỉnh (trường hợp lập BCTCNN tỉnh).
Bước 4:Tổng hợp bongdaso tintuc luồng tiền từ ba loại hoạt động và xác định chỉ tiêu “Lưu chuyển tiền thuần trong kỳ”.
Bước 5:Tổng hợp chỉ tiêu “Ảnh hưởng của chênh lệch tỷ giá” từ Báo cáo lưu chuyển tiền tệ của bongdaso tintuc đơn vị quy định tại Điều 2 của dự thảo Thông tư này và Báo cáo lưu chuyển tiền tệ của bongdaso tintuc tỉnh (trường hợp lập BCTCNN toàn quốc) hoặc Báo cáo tổng hợp thông tin lưu chuyển tiền tệ của bongdaso tintuc huyện thuộc tỉnh (trường hợp lập BCTCNN tỉnh).
Bước 6:Xác định bongdaso tintuc chỉ tiêu “Tiền và bongdaso tintuc khoản tương đương tiền đầu kỳ", “Tiền và bongdaso tintuc khoản tương đương tiền cuối kỳ” và hoàn thiện Báo cáo lưu chuyển tiền tệ.
bongdaso tintuc đơn vị sử dụng ngân sách, đơn vị quản lý quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, đơn vị sự nghiệp công lập và bongdaso tintuc đơn vị khác thuộc khu vực nhà nước lập BCTC của đơn vị mình và Báo cáo bổ sung thông tin tài chính. Đơn vị dự toán cấp 1 lập BCTC tổng hợp từ bongdaso tintuc BCTC và Báo cáo bổ sung thông tin tài chính của bongdaso tintuc đơn vị cấp dưới thuộc hoặc trực thuộc đơn vị dự toán cấp 1. Đồng thời, lập báo cáo bổ sung thông tin tài chính tổng hợp để phục vụ loại trừ bongdaso tintuc giao dịch nội bộ khi lập BCTCNN.
bongdaso tintuc BCTC của đơn vị sử dụng ngân sách, đơn vị quản lý quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, đơn vị sự nghiệp công lập và bongdaso tintuc đơn vị khác thuộc khu vực nhà nước được thực hiện theo quy định tại chế độ kế toán (CĐKT) hiện hành. bongdaso tintuc BCTC tổng hợp của bongdaso tintuc đơn vị dự toán cấp 1 được thực hiện theo quy định tại văn bản hướng dẫn của Bộ Tài chính (hiện nay, Cục Quản lý Giám sát kế toán, kiểm toán (Bộ Tài chính) đang nghiên cứu xây dựng dự thảo Thông tư hướng dẫn lập BCTC tổng hợp của đơn vị dự toán cấp 1).
Hệ thống KBNN bongdaso tintuc cấp lập Báo cáo tổng hợp thông tin tài chính huyện, BCTCNN tỉnh và BCTCNN toàn quốc trên cơ sở Báo cáo cung cấp thông tin của đơn vị dự toán cấp 1 (BCTC tổng hợp và Báo cáo bổ sung thông tin tài chính tổng hợp đã nêu trên) và Báo cáo cung cấp thông tin tài chính của bongdaso tintuc cơ quan quản lý tương đương với cấp huyện, tỉnh và Trung ương.
Về bongdaso tintuc chỉ tiêu của bongdaso tintuc Báo cáo tài chính nhà nước
Trên thực tế, bongdaso tintuc BCTCNN thường không được lập trực tiếp từ bongdaso tintuc giao dịch kế toán phát sinh tại đơn vị mà được tổng hợp bằng phương pháp hợp nhất BCTC từ bongdaso tintuc đơn vị, những nội dung phản ánh trên BCTCNN cần được thể hiện chi tiết trên BCTC của bongdaso tintuc đơn vị. Theo đó, yêu cầu đặt ra là cần có sự nhất quán về mặt chỉ tiêu, nội dung thông tin tài chính trên BCTC của bongdaso tintuc đơn vị này với bongdaso tintuc chỉ tiêu, nội dung thông tin tài chính trên BCTCNN. Trong quá trình soạn thảo bongdaso tintuc nội dung chi tiết của bongdaso tintuc chỉ tiêu trên BCTCNN tại phụ lục kèm theo dự thảo Thông tư hướng dẫn lập BCTCNN, KBNN đã nghiên cứu và tham khảo bongdaso tintuc quy định hiện hành về cơ chế tài chính, chế độ kế toán của bongdaso tintuc đơn vị cung cấp thông tin lập BCTCNN.
Tuy nhiên, hiện nay, bongdaso tintuc đơn vị kế toán trong khu vực nhà nước đang áp dụng nhiều CĐKT, trong đó mới có chế độ kế toán hành chính sự nghiệp (HCSN) (Thông tư số 107/2017/TT-BTC ngày 10/10/2017 của Bộ Tài chính) có hướng dẫn cho bongdaso tintuc đơn vị lập BCTC trên cơ sở kế hoạch dồn tích (đồng thời, là cơ sở để lập BCTCNN); bongdaso tintuc CĐKT khác đang trong quá trình nghiên cứu, sửa đổi bổ sung đồng bộ với chế độ kế toán HCSN.
Về loại trừ bongdaso tintuc giao dịch nội bộ và điều chỉnh số liệu báo cáo tài chính nhà nước
Việc loại trừ bongdaso tintuc chỉ tiêu và khoản mục liên quan đến giao dịch nội bộ là yêu cầu và nguyên tắc cơ bản khi hợp nhất BCTC, nhằm giảm thiểu bongdaso tintuc số liệu trùng lặp trên BCTCNN. bongdaso tintuc quan hệ giao dịch nội bộ có thể phát sinh khi lập BCTCNN bao gồm: Quan hệ giao dịch giữa bongdaso tintuc cấp ngân sách (bổ sung cân đối, bổ sung có mục tiêu); quan hệ giao dịch giữa bongdaso tintuc đơn vị kế toán trong khu vực nhà nước (mua, bán hàng, cung cấp dịch vụ…).
Để thực hiện được việc loại trừ giao dịch nội bộ, theo nghiên cứu của Vũ Thị Thu Trang (2018), cần xác định phạm vi bongdaso tintuc đơn vị được hợp nhất vào BCTCNN; xác định bongdaso tintuc cấp hợp nhất báo cáo (cấp đơn vị, cấp huyện, cấp tỉnh, cấp toàn quốc); xác định danh mục bongdaso tintuc giao dịch (chỉ tiêu và khoản mục) cần loại trừ; Từ đó, theo dõi mã hóa bongdaso tintuc đơn vị và bongdaso tintuc giao dịch đảm bảo tính khoa học và logic để thuận tiện cho bongdaso tintuc đơn vị trong việc xác định, theo dõi và đối chiếu bongdaso tintuc giao dịch nội bộ.
Với mục tiêu đơn giản quy trình hợp nhất BCTCNN, Dự thảo Thông tư hướng dẫn lập BCTCNN quy định một số bongdaso tintuc giao dịch đơn giản, phát sinh lớn để thực hiện phân loại gồm: Bổ sung và nhận bổ sung cân đối ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới; cho địa phương vay lại… Ngân sách nhà nước cấp, tạm ứng kinh phí hoạt động, kinh phí chương trình dự án, kinh phí đầu tư xây dựng cơ bản… cho bongdaso tintuc cơ quan, tổ chức, đơn vị sự nghiệp có sử dụng ngân sách nhà nước (NSNN) bongdaso tintuc cấp. Giao dịch nội bộ phát sinh khoản phải thu và phải trả giữa bongdaso tintuc đơn vị thuộc khu vực nhà nước trên phạm vi toàn quốc (ngoài bongdaso tintuc trường hợp đã nêu trên).
Về điều chỉnh số liệu BCTCNN, Dự thảo Thông tư quy định, khi lập BCTCNN, nếu phát hiện bongdaso tintuc sai sót của bongdaso tintuc năm trước, KBNN thực hiện điều chỉnh theo bongdaso tintuc nội dung sau: Trường hợp BCTCNN chưa nộp cho cơ quan có thẩm quyền, KBNN thực hiện điều chỉnh vào số liệu năm báo cáo; trường hợp BCTCNN đã nộp cho cơ quan có thẩm quyền, KBNN thực hiện điều chỉnh vào số liệu năm phát hiện sai sót.
Về báo cáo cung cấp thông tin tài chính của bongdaso tintuc cơ quan, đơn vị phục vụ tổng hợp, lập Báo cáo tài chính nhà nước
Để tổ chức tổng hợp, lập BCTCNN, dự thảo Thông tư lập BCTCNN quy định về biểu mẫu, quy trình tổng hợp, lập, gửi cho 2 nhóm Báo cáo cung cấp thông tin tài chính tương ứng với 2 nhóm đơn vị cung cấp thông tin đầu vào là: Nhóm bongdaso tintuc cơ quan quản lý và nhóm bongdaso tintuc đơn vị dự toán cấp 1. Nội dung báo cáo (biểu mẫu và quy trình tổng hợp) liên quan đến nhóm đơn vị dự toán cấp 1 sẽ được tham chiếu đến quy định tại Thông tư hướng dẫn lập BCTC tổng hợp của đơn vị dự toán cấp 1 do Cục Quản lý giám sát kế toán, kiểm toán (Bộ Tài chính) chủ trì xây dựng.
Đối với Báo cáo cung cấp thông tin tài chính của nhóm bongdaso tintuc cơ quan quản lý, Dự thảo Thông tư quy định cụ thể về biểu mẫu, nội dung, phương pháp lập gắn với từng nhóm nội dung bao gồm: Báo cáo cung cấp thông tin tài chính về thu NSNN: Phản ánh bongdaso tintuc khoản doanh thu (số thực thu và số phải thu) về thuế, phí, lệ phí… và bongdaso tintuc khoản doanh thu khác thuộc NSNN; bongdaso tintuc khoản doanh thu thuộc NSNN (nếu có). Báo cáo này do Tổng cục Thuế và bongdaso tintuc đơn vị thuộc Tổng cục Thuế cung cấp.
Báo cáo cung cấp thông tin tài chính về vay, trả nợ công, phản ánh bongdaso tintuc khoản phải trả về vay, nợ của Chính phủ, bongdaso tintuc chính quyền địa phương… bongdaso tintuc khoản nợ được Chính phủ bảo lãnh, bongdaso tintuc khoản phải thu từ cho vay, bongdaso tintuc khoản doanh thu từ lãi cho vay và bongdaso tintuc khoản chi phí lãi vay. Trong đó, Cục Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại (Bộ Tài chính) cung cấp thông tin về nợ nước ngoài của Chính phủ thông qua hình thức ký kết thỏa thuận vay và phát hành công cụ nợ; Vụ Ngân sách Tài chính (Bộ Tài chính) cung cấp thông tin về nợ trong nước của Chính phủ thông qua hình thức ký kết thỏa thuận vay; Kho bạc Nhà nước cung cấp thông tin về nợ trong nước của Chính phủ thông qua hình thức phát hành công cụ nợ; Sở Tài chính cung cấp thông tin về nợ chính quyền địa phương.
Báo cáo cung cấp thông tin tài chính về vốn nhà nước đầu tư tại bongdaso tintuc doanh nghiệp (DN), ngân hàng và bongdaso tintuc tổ chức tài chính khác, phản ánh bongdaso tintuc khoản đầu tư tài chính của Nhà nước (vốn nhà nước tại DN), bongdaso tintuc khoản doanh thu, chi phí, bongdaso tintuc khoản phải thu hoặc phải trả phát sinh từ việc đầu tư vốn nhà nước tại DN. Trong đó, Cục Tài chính DN (Bộ Tài chính) cung cấp thông tin về vốn nhà nước đầu tư tại bongdaso tintuc ngân hàng và bongdaso tintuc tổ chức tài chính khác ở Trung ương; Sở Tài chính cung cấp thông tin về vốn nhà nước đầu tư tại bongdaso tintuc DN, ngân hàng và bongdaso tintuc tổ chức tài chính khác (nếu có) tại địa phương.
Trong bối cảnh bongdaso tintuc đơn vị HCSN còn nhiều bỡ ngỡ khi áp dụng CĐKT mới từ năm 2018, Dự thảo Thông tư hướng dẫn lập BCTC tổng hợp tại đơn vị dự toán cấp 1 vẫn chưa được ban hành sẽ là một thách thức không nhỏ đối với bongdaso tintuc đơn vị cũng như đối với KBNN trong giai đoạn đầu triển khai lập BCTCNN. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện lập BCTCNN, bongdaso tintuc đơn vị sử dụng NSNN cần chủ động ứng phó với những vướng mắc, khó khăn, để đưa ra bongdaso tintuc phương án xử lý linh hoạt đúng theo quy định của bongdaso tintuc văn bản hiện hành.
Tài liệu tham khảo:
- Nghị định số 25/2017/NÐ-CP ngày 14/3/2017 của Chính phủ về Báo cáo tài chính nhà nước;
- Thông tư số 107/2017/TT-BTC ngày 10/10/2017 của Bộ Tài chính;
- Bộ Tài chính, Dự thảo Thông tư Hướng dẫn lập Báo cáo tài chính nhà nước;
- Vũ Thị Thu Trang (2018), Hoàn thiện dự thảo thông tư hướng dẫn lập Báo cáo tài chính nhà nước.