Kế toán trách nhiệm bongdaso wap các bệnh viện công lập trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá

TS. Lê Thị Hồng - Trường Đại học Hồng Đức

Triển khai cơ chế tự chủ bongdaso wap đó có tự chủ về tài chính, các bệnh viện công lập nói chung và bệnh viện công lập trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá nói riêng đang đứng trước các thách thức khi mà theo lộ trình, nguồn thu từ ngân sách nhà nước đang ngày càng giảm dần. Bối cảnh đó đặt ra yêu cầu cần thay đổi quản lý để kiểm soát chi phí, tăng nguồn thu góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của bệnh viện. Kế toán trách nhiệm được coi là công cụ hữu hiệu cho thay đổi phương pháp quản lý tại bệnh viện công lập thông qua việc gắn trách nhiệm cho các trung tâm và đánh giá hiệu quả hoạt động của các trung tâm trách nhiệm. Trên cơ sở đánh giá thực trạng kế toán trách nhiệm tại các các bệnh viện công lập trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá, bài viết đề xuất một số khuyến nghị về vận dụng kế toán trách nhiệm nhằm góp phần nâng cao hiệu quả quản lý của các bệnh viện công lập trên địa bàn bongdaso wap thời gian tới.

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet

Cơ sở lý thuyết và thực tiễn

Kế toán quản trị ngày càng đóng vai trò quan trọng bongdaso wap công tác quản lý của các tổ chức nói chung và các đơn vị công lập nói riêng, đặc biệt là các đơn vị sự nghiệp công lập có thu bongdaso wap bối cảnh thực hiện tự chủ hiện nay.

Kế toán trách nhiệm được coi là một bộ phận quan trọng của kế toán quản trị và là công cụ đắc lực của hệ thống quản lý với mục đích là thu thập, xử lý và cung cấp thông tin về nguồn lực đầu vào và kết quả đầu ra của các trung tâm trách nhiệm bongdaso wap các tổ chức. Thông qua các thông tin kế toán trách nhiệm cung cấp, các đối tượng liên quan có thể thực hiện việc phân tích để tìm ra nguyên nhân sai lệch giữa thực hiện với kế hoạch đặt ra, từ đó có thể thực hiện việc kiểm soát chi phí phát sainh tại bộ phậncủa mình.

Hiện nay, có rất nhiều công trình nghiên cứu bongdaso wap và ngoài nước về kế toán trách nhiệm thể hiện vai trò kế toán trách nhiệm gắn liền với đánh giá hiệu quả quản lý của các trung tâm trách nhiệm, từ đó giúp cho hiệu quả quản lý bongdaso wap các tổ chức được cải thiện rõ nét. Kế toán trách nhiệm được học giả Higgins, J. đề cập lần đầu tiên tại Mỹ vào năm 1952. Theo Higgins, J., kế toán trách nhiệm là quá trình kiểm soát chi phí, đánh giá kết quả hoạt động của từng bộ phận bongdaso wap tổ chức, bongdaso wap đó nhấn mạnh đến vai trò của người người chịu trách nhiệm kiểm soátbộ phận.

Trên cơ sở kế thừa và phát triển quan điểm của Higgins,J., năm 1962, Martin N.Kellogg đã phát hiện ra rằng, kế toán trách nhiệm chỉ tồn tại bongdaso wap đơn vị có cơ cấu tổ chức chặt chẽ. N.J Gordon (1963) khẳng định, kế toán trách nhiệm chỉ thực sự phát triển bongdaso wap tổ chức có sự phân quyền. Việc phân quyền bongdaso wap tổ chức tạo nên sự phân cấp và đòi hỏi cấp trên phải theo dõi và đánh giá kết quả của cáccấp dưới.

Atkinson và cộng sự (2001) cho rằng: “Kế toán trách nhiệm là một hệ thống cung cấp thông tin nhằm đánh giá trách nhiệm và thành quả của mỗi nhà quản lý”. bongdaso wap khi đó, nghiên cứu của Sarkar và Yeshmin (2005) định nghĩa: Kế toán trách nhiệm là một bộ phận của hệ thống kế toán, thực hiện thu thập, phân tích và cung cấp thông tin liên quan đến chi phí, thu nhập và kết quả hoạt động của từng bộ phận chịu trách nhiệm bongdaso wap một doanhnghiệp.

Tại Việt Nam, Đoàn Ngọc Quế và cộng sự (2011) cho rằng, “Kế toán trách nhiệm là hệ thống thu thập, xử lý và truyền đạt thông tin có thể kiểm soát theo phạm vi trách nhiệm của từng nhà quản trị nhằm đạt được mục tiêu chung của tổ chức”. Nghiên cứu của Lê Thị Yến Oanh (2022) khẳng định, kế toán trách nhiệm là một nội dung của kế toán quản trị, được hình thành dựa trên cơ sở phân quyền hạn và trách nhiệm cho những người quản lý của các bộ phận/hoạt động bongdaso wap doanh nghiệp.

bongdaso wap hệ thống kế toán trách nhiệm, các thông tin về tình hình tài chính và phi tài chính mà nhà quản lý bộ phận/hoạt động có thể kiểm soát được được thu thập và cung cấp theo phạm vi của từng bộ phận/hoạt động, nhằm đánh giá hiệu quả công việc của các nhà quản lý bộ phận/hoạt động bongdaso wap việc thực hiện mục tiêu chung của tổ chức.

Từ các quan điểm như trên có thể nhận thấy kế toán trách nhiệm có vai trò quan trọng bongdaso wap công tác quản lý tại các đơn vị, là công cụ đắc lực bongdaso wap hệ thống kiểm soát quản lý tại các tổ chức. Do vậy, bongdaso wap giai đoạn hiện nay, khi đang từng bước thực hiện lộ trình tự chủ để có thể đứng vững và phát triển có thể cạnh tranh với các bệnh viện tư nhân thì các bệnh viện công lập nói chung và các bệnh viện công lập trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá nói riêng ngày càng phải thay đổi cơ chế quản lý.

Theo đó, chuyển đổi từ quản lý tập trung sang giao trách nhiệm cho các bộ phận phòng, ban các đơn vị trực thuộc bongdaso wap việc nâng cao chất lượng dịch vụ phục vụ bệnh nhân, kiểm soát chi phí phát sinh tại các bộ phận mình phụ trách, tổ chức đánh giá trách nhiệm của các tổ chức cá nhân có liên quan và chịu trách nhiệm, từ đó mỗi bộ phận bongdaso wap bệnh viện đều hoàn thành tốt mục tiêu của mình thúc đẩy hoạt động chung của bệnh viện công lập trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá ngày càng phát triển.

Thực trạng kế toán trách nhiệm tại bongdaso wap bệnh viện công lập trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá có tổng số 54 bệnh viện, 31 trung tâm y tế và 559 trạm y tế xã, bongdaso wap đó bệnh viện công lập có 38 bệnh viện bao gồm 12 bệnh viện tuyến Tỉnh và 26 bệnh viện tuyến huyện bongdaso wap đó số lượng các bệnh viện công lập và quy mô giường bệnh được thống kê theo bảng 1.

Bảng 1: Thống kê số lượng và quy mô bệnh việncông lậptrên địa bàn tỉnhThanh Hoá

STT

Bệnh viện

Số lượng bệnh viện

Số lượng đội ngũ nhân viên bình quân/bệnh viện (người/bệnh viện)

Quy mô giường bệnh bình quân/bệnh viện (giường/bệnh viện)

1

Bệnh viện đa khoa tuyến Tỉnh

2

876

1.010

2

Bệnh viện chuyên khoa tuyến Tỉnh

10

265

210

3

Bệnh viện tuyến huyện

26

230

326

Nguồn: Sở Y tếThanh Hoá

Hầu hết các bệnh viện công lập trên địa bàn Thanh Hóa hiện nay đã thực hiện tự chủ hoàn toàn chi phí chi thường xuyên, tỷ trọng nguồn vốn ngân sách Nhà nước cấp cho các bệnh viện công lập đang ngày càng giảm dần. bongdaso wap bối cảnh đó, các bệnh viện cần tìm kiếm và khai thác nguồn thu từ các hoạt động khám chữa bệnh và các dịch vụ khác phục vụ cho bệnh nhân. Do vây, việc phân cấp quản lý từ đó thực hiện việc giao nhiệm vụ và đánh giá trách nhiệm các trung tâm chi phí là các bộ phận, phòng, ban các đơn vị trực thuộc ngày càng trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. Theo số liệu thống kê, cơ cấu nguồn thu các bệnh viện công lập trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa qua các năm gần đâyđược thể hiện ở Bảng 2.

Bảng 2: Cơ cấu nguồn thu bệnh viện công lập trên địa bản tỉnh Thanh Hóa giai đoạn 2019 - 2022(ĐVT: trđ)

Nội dung

Năm 2019

Năm 2020

Năm 2021

Năm 2022

Số tiền

Tỷ trọng

Số tiền

Tỷ trọng

Số tiền

Tỷ trọng

Số tiền

Tỷ trọng

NSNN cấp theo định mức

197.604

8,4

166.294

7,8

133.943

6,5

108.868

4,3

Thu BHYT

2.077.815

89

1.889.031

88,2

1.819.866

88,6

2.293.823

90,6

Thu sự nghiệp khác

60.492

2,6

86.484

4

100.314

4,9

129.122

5,1

Tổng

2.335.911

100

2.141.809

100

2.054.123

100

2.531.813

100

Nguồn: Tác giả xử lý dữ liệu từ Sở Y tếThanh Hoá

Kế toán trách nhiệm được hình thành trên cơ sở bongdaso wap trung tâm trách nhiệm, vì vậy bongdaso wap nội dung cơ bản của kế toán trách nhiệm xoay quanh bongdaso wap nội dung liên quan đến hình thành trung tâm trách nhiệm, hoạt động bongdaso wap trung tâm trách nhiệm và đánh giá hiệu quả hoạt động của bongdaso wap trung tâm trách nhiệm trên cơ sở “đầu vào” và “đầu ra”. Hiện nay, tại bongdaso wap bệnh viện công lập trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá kế toán trách nhiệm vẫn chưa được hình thành rõ nét mà mới chỉ thực hiện được ở vài khâu cơ bản, cụ thể như sau:

- Về cơ cấu tổ chức bongdaso wap trung tâm trách nhiệm: Hiện nay, bongdaso wap Khoa/phòng ban tại bongdaso wap bệnh viện công lập có thể được coi là bongdaso wap trung tâm chi phí. Tuy nhiên, việc phân cấp quản lý tại bongdaso wap bệnh viện công lập trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá hiện nay vẫn chưa mang tính giao trách nhiệm cho lãnh đạo bongdaso wap bộ phận về vấn đề kinh phí phát sinh tại bộ phận mình phụ trách mà mới dừng ở vấn đề chịu trách nhiệm về mặt chuyên môn nghiệp vụ. Vì vậy, chưa có kết quả đánh giá trách nhiệm có liên quan đến kết quả hoạt động của bongdaso wap trung tâm chi phí.

- Về lập dự toán trung tâm trách nhiệm: Về dự toán bongdaso wap bệnh viện hiện nay, mặc dù quy trình lập dự toán được tiến hành từ cấp cơ sở là các khoa, phòng ban trung tâm tuy nhiên các dự toán này lập dựa trên cơ sở kinh nghiệm và dự toán của các kỳ trước, đồng thời chưa dựa trên cơ sở khảo sát tình hình thực tế và mang tính giao trách nhiệm cho các bộ phận có liên quan bongdaso wap trách nhiệm lập dự toán.

- Đánh giá hiệu quả bongdaso wap trung tâm trách nhiệm: Trên cơ sở kết quả phân cấp trách nhiệm hoạt động như trên có thể nhận thấy, việc đánh giá kết quả hoạt động của bongdaso wap khoa, phòng, ban trên cơ sở nguồn lực đầu vào và kết quả đầu ra cũng như đánh giá giữa kế hoạch và thực hiện sẽ gặp rất nhiều khó khăn và không có trách nhiệm của người đứng đầu, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động tại bongdaso wap bộ phận của bệnh viện thông qua bongdaso wap chỉ tiêu và mục tiêu phấn đấu sẽ không đạt được hiệu quả như mong muốn.

Kế toán trách nhiệm được học giả Higgins, J. đề cập lần đầu tiên tại Mỹ vào năm 1952. Theo Higgins, J., kế toán trách nhiệm là quá trình kiểm soát chi phí, đánh giá kết quả hoạt động của từng bộ phận bongdaso wap tổ chức, bongdaso wap đó nhấn mạnh đến vai trò của người người chịu trách nhiệm kiểm soát bộ phận.

Trên cơ sở kế thừa và phát triển quan điểm của Higgins,J., năm 1962, Martin N.Kellogg đã phát hiện ra rằng, kế toán trách nhiệm chỉ tồn tại bongdaso wap đơn vị có cơ cấu tổ chức chặt chẽ. N.J Gordon (1963) khẳng định, kế toán trách nhiệm chỉ thực sự phát triển bongdaso wap tổ chức có sự phân quyền. Việc phân quyền bongdaso wap tổ chức tạo nên sự phân cấp và đòi hỏi cấp trên phải theo dõi và đánh giá kết quả của các cấp dưới.

Vận dụng kế toán trách nhiệm tại bongdaso wap bệnh viện công lập trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá

Bảng 3: So sánh cơ cấu nguồn thu bệnh viện công lập trên địa bàn tỉnhThanh Hóa

Năm 2020/2019

Năm 2021/2020

Năm 2022/2021

Số tiền (+/-)

%

Số tiền (+/-)

%

Số tiền (+/-)

%

(31.310)

(15,8)

(32.351)

(19,5)

(25.075)

(18,7)

(188.784)

(9,1)

(69.165)

(3,7)

473.957

26

25.992

43

13.830

16

28.808

28,7

(194.102)

(8,3)

(87.686)

(4,1)

477.690

23,3

Để thực hiện kế toán trách nhiệm bongdaso wap bệnh viện công lập, yêu cầu cần thiết đặt ra đối với các tổ chức là cần phải thực hiện việc phân quyền quản lý, giao trách nhiệm cho người đứng đầu các bộ phận, tiến hành đánh giá hiệu qủa hoạt động các bộ phận. Vì vậy, bongdaso wap thời gian tới, để thực hiện kế toán trách nhiệm tại các bệnh viện công lập trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá cần thực hiện các giải pháp sau:

Mộtlà, xây dựng bongdaso wap trung tâm trách nhiệm trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá trên cơ sở đặc thù bongdaso wap bệnh viện công lập trên địa bàn hiện nay có thể thực hiện việc phân cấp quản lý bongdaso wap bộ phận như sau:

Cấp thứ nhất là ban lãnh đạo bệnh viện. Đây là cấp cao nhất bongdaso wap toàn bệnh viện, chịu trách nhiệm về mọi mặt hoạt động của bệnh viện. Đây có thể được gọi là trung tâm đầu tư.

Cấp thứ hai là các phòng ban chức năng bongdaso wap bệnh viện bongdaso wap bệnh viện. Các bộ phận này chủ yếu chịu trách nhiệm bongdaso wap xử lý các thông tin chung, các thông tin hành chính bệnh viện nên được coi là các trung tâm chi phí linh hoạt của bệnh viện, chịu trách nhiệm chính của trung tâm này là do các trưởng phòng. Ngoài ra, bongdaso wap các bệnh viện công lập còn có bộ phận thực hiện cho thuê các dịch vụ của bệnh viện như nhà xe, xe cấp cứu và các dịch vụ khác bên ngoài nên bộ phận này là trung tâm doanh thu bệnh viện.

Cấp thứ ba là các khoa điều trị bongdaso wap bệnh viện. Đây là bộ phận chịu trách nhiệm chính bongdaso wap hoạt động khám chữa bệnh tại các bệnh viện cũng như thực hiện các dịch vụ của bệnh viện. Các khoa này đóng vai trò vừa là trung tâm chi phí, vừa là trung tâm doanh thu của bệnh viện. Người đứng đầu tại các trung tâm này chính các trưởng khoa chịu trách nhiệm cả về chuyên môn nghiệp vụ cũng như các vấn đề liên quan đến chi phí phát sinh tại các khoa mình phụ trách.

Thứ hai, xây dựng dự toán trung tâm trách nhiệm. Việc xây dựng dự toán cho bongdaso wap trung tâm trách nhiệm cụ thể là bongdaso wap khoa, phòng, ban phải thực hiện như sau:

- Đối với bongdaso wap khoa điều trị: Căn cứ trên cơ sở số lượt bệnh nhân đến thực hiện bongdaso wap dịch vụ khám chữa bệnh tại bệnh viện cũng như khảo sát nhu cầu khám chữa bệnh của người dân tại địa phương và khu vực lân cận để xây dựng dự toán bao gồm cả dự toán chi phí cụ thể từng khoản mục chi phí và dự toán nguồn thu từ bongdaso wap dịch vụ khám chữa bệnh do khoa mình cung cấp. Việc xây dựng dự toán ở bongdaso wap khoa nên xây dựng dưới dạng bongdaso wap dự toán linh hoạt để có thể sử dụng thông tin đánh giá so sánh kết quả thực hiện với kế hoạch khi có sự thay đổi về số lượng bệnh nhân.

- Đối với bongdaso wap phòng ban, trung tâm: Trên cơ sở dự toán số lượt bệnh nhân ở bongdaso wap khoa điều trị, số lượng cán bộ công nhân viên tại bệnh viện mình quản lý để xây dựng dự toán chi phí quản lý phát sinh tại bongdaso wap phòng, ban của mình trên cơ sở xác định tỉ lệ phần trăm so với bongdaso wap chi phí trực tiếp ở bongdaso wap khoa điều trị.

Thứ ba, đánh giá hiệu quả của bongdaso wap trung tâm chi phí. Đây là vấn đề cần thiết và quan trọng nhằm xác định trách nhiệm của bongdaso wap cá nhân và bộ phận có liên quan, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của bongdaso wap bệnh viện. Việc đánh giá nên thực hiện ở hai bộ phận trung tâm doanh thu với bongdaso wap tiêu thức đánh giá khác nhau, cụ thể:

- Tại trung tâm doanh thu là các khoa khám chữa bệnh thì đánh giá dựa trên chỉ tiêu: Tỷ lệ thực hiện kế hoạch thu về khám chữa bệnh: Chỉ tiêu này cho biết bongdaso wap kỳ trung tâm chi phí tạo ra được bao nhiêu nguồn thu từ khám chữa bệnh so với dự toán đề ra, tỷ lệ này càng cao càng tốt.

- Tại trung tâm doanh thu là trung tâm dịch vụ bệnh viện chuyên thực hiện cung cấp các dịch vụ y tế của bệnh viện cho bên ngoài thì thực hiện đánh giá ở chỉ tiêu tỷ lệ lợi nhuận: chỉ tiêu này cho biết bongdaso wap kỳ 100 đồng doanh thu tạo ra được bao nhiêu đồng lợi nhuận được đo lường bằng cách lợi nhuận thu được từ dịch vụ so với doanh thu cung cấp dịch vụ. Tỷ lệ này càng cao thì càng chứng tỏ khả năng sinh lời của trung tâm chi phí càng cao.

- Tại bongdaso wap trung tâm chi phí, cần so sánh giữa thực hiện với dự toán về chi phí phát sinh để phân tích và đánh giá trách nhiệm của lãnh đạo bongdaso wap bộ phận cũng như bongdaso wap cá nhân có liên quan.

- Tại trung tâm đầu tư, cần đánh giá hiệu quả các hoạt động đầu tư, đổi mới trang thiết bị của bệnh viện, cụ thể có thể đánh giá hiệu quả đầu tư từng loại máy móc thiết bị trên cơ sở số lượt và hiệu suất sử dụng thiết bị tại các bệnh viện, từ đó đánh giá hiệu quả hoạt động mua sắm đầu tư trang thiết bị bệnh viện lựa chọn phương án phù hợp mua mới hoặc đi thuê nhằm không lãng phí nguồn lực các bệnh viện bongdaso wap bối cảnh tự chủ hiện nay.

Kết luận

Như vậy, bongdaso wap bối cảnh thực hiện tự chủ hiện nay để các bệnh viện công lập hoạt động hiệu quả cần thực hiện phân công trách nhiệm cụ thể và giao chỉ tiêu cho từng bộ phận bongdaso wap bệnh viện. Đồng thời, cần đánh giá kết quả thực hiện các chỉ tiêu được giao, từ đó thay đổi căn bản bongdaso wap cách thức quản lý tại các bệnh viện công lập trên địa bàn tỉnh Thanh Hoá. Để thực hiện thành công các yêu cầu đó, việc vận dụng kế toán trách nhiệm tại các bệnh viện là cần thiết và tất yếu, bongdaso wap đó trọng tâm đi vào việc phân công trách nhiệm, xây dựng các trung tâm trách nhiệm và đánh giá hiệu quả các trung tâm trách nhiệm.

* Bài viết là kết quả nghiên cứu đề tài khoa học cấp Bộ Giáo dục và Đào tạo mã số đề tài: B2021-HDT03-TT.

Tài liệu tham khảo:

  1. Lê Thị Lan Anh (2018), Kế toán trách nhiệm bongdaso wap các bệnh viện công lập trực thuộc Bộ Y tế ở các tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam. Đề tài khoa học công nghệ, Trường Đại học Thái Nguyên;
  2. Lê Thị Yến Oanh (2022), Kế toán trách nhiệm bongdaso wap các doanh nghiệp xuất khẩu ở Việt Nam;
  3. Đoàn Ngọc Quế và cộng sự (2011), Kế toán quản trị, NXB Lao động;
  4. Atkinson, A. A., Kaplan, R. S., Matsumura, E. M., & Young, S. M. (2012), Management Accounting: Information for Decision-Making and Strategy Execution (6th ed.). United States of America: Pearson Education Limited;
  5. Sarkar James, Yeshmin Farjana (2005), Application of Responsibility Accounting: Bangladesh Perspective, the Cost and. Management, Vol 33, No6 November.
Bài đăng trên Tạp chí Tài chính kỳ 2 tháng 4/2023