Kế toán bongdaso net đối với đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính

Giới thiệu

Hiện nay, các đơn vị sự nghiệp công lập (ĐVSNCL) hoạt động trên nhiều lĩnh vực. Từ các nguồn lực thu được, các đơn vị phải thực hiện kế toán, ghi chép phản ánh đầy đủ bongdaso net trong kỳ kế toán, nhằm cung cấp các thông tin liên quan về bongdaso net trên báo cáo tài chính cho đối tượng sử dụng. Vấn đề cơ bản đối với kế toán bongdaso net là phải xác định được thời điểm đơn vị được phép ghi nhận bongdaso net và xác định giá trị để ghi nhận. bongdaso net chỉ được ghi nhận khi thỏa mãn cả 2 điều kiện: Có sự gia tăng của nguồn lực đi vào đơn vị; Các lợi ích kinh tế có thể được ước tính một cách đángtin cậy.

Thực tế hiện nay, tại ĐVSNCL có 2 nguồn lực chính phát sinh đơn vị nhận được cần phải ghi nhận bongdaso net, đó là: Các nguồn lực được giao để thực hiện các hoạt động theo quy định (có thể là kinh phí ngân sách nhà nước (NSNN) cấp, điều chuyển từ các đơn vị khác, kinh phí được để lại sử dụng theo cơ chế tài chính, khoản tài trợ…); Nguồn lực đơn vị thu được từ các hoạt động chuyên môn, cung cấp dịch vụ công phù hợp với mô hình hoạt động và cơ chế tài chínháp dụng.

Kế toán bongdaso net giúp đơn vị ghi chép theo trình tự, có hệ thống và tổng hợp được chính xác nguồn lực thực tế phát sinh mà đơn vị nhận được trong kỳ; là cơ sở quan trọng để xác định kết quả hoạt động của đơn vị. Từ đó, giúp cung cấp thông tin chính xác, minh bạch về tình hình hoạt động cho quản trị điều hành ĐVSNCL.

Chế độ kế toán hành chính sự nghiệp (HCSN) quy định đơn vị phải hạch toán và báo cáo toàn bộ bongdaso net của đơn vị tương ứng với chi phí phát sinh trong kỳ trên cơ sở dồn tích. Theo quy định, tài khoản (TK) bongdaso net, bao gồm:

- TK 511 “Thu hoạt động doNSNN cấp”

- TK 512 “Thu viện trợ, vay nợ nước ngoài”

- TK 514 “Thu phí được khấu trừ, để lại”

- TK 515 “bongdaso nettài chính”

- TK 531 “bongdaso net hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ”

- TK 711 “Thunhập khác”

Đối với hoạt động đa dạng và phức tạp của ĐVSNCL tự chủ tài chính, các tài khoản này được sử dụng để hạch toán bongdaso net từ các nguồn lực khác nhau. Hiện nay, các đơn vị đều phải mở sổ kế toán chi tiết để hạch toán, ghi nhận nhằm xác định kết quả của từng hoạt động phù hợp với mô hình hoạt động và yêu cầuquản lý.

Hạch toán đối với nhóm tài khoản bongdaso net liên quan đến nhận và sử dụng nguồn tài chính do NSNN cấp

Đối với nhóm tài khoản bongdaso net liên quan đến nhận và sử dụng nguồn tài chính do NSNN cấp hoặc nguồn tài chính của Nhà nước, nhưng để lại cho đơn vị sử dụng theo cơ chế tài chính và phải thực hiện quyết toán số thực nhận theo mục lụcngân sách.

Nhóm này bao gồm các TK 511 “Thu hoạt động do NSNN cấp”; TK 512 “Thu viện trợ, vay nợ nước ngoài”; TK 514 “Thu phí được khấu trừ, để lại”. Đây là các tài khoản bongdaso net thể hiện rõ hoạt động của một đơn vị công được sử dụng các nguồn tài chính của Nhà nước giao. Một số lưu ý hạch toán đối với các tài khoản bongdaso net thuộc nhóm này gồm:

- Vì là nguồn tài chính nhận và sử dụng của Nhà nước nên cuối kỳ đơn vị phải lập báo cáo quyết toán số thực nhận, số đã sử dụng trên cơ sở tiền (thực thu, thực chi). Do vậy, ngoài việc hạch toán ghi nhận bongdaso net đơn vị phải hạch toán vào tài khoản ngoại bảng để theo dõi số kinh phí thực nhận theo mục lục ngân sách, theo niên độ.

- Nguyên tắc ghi nhận bongdaso net phải đảm bảo phù hợp với chi phí phát sinh trong kỳ, hiện nay đối với khoản kinh phí đơn vị nhận được mà chưa phát sinh chi phí tương ứng thì chưa được ghi nhận bongdaso net ngay. Theo đó, kinh phí chưa sử dụng thì hạch toán vào TK 337 “Tạm thu”, cho đến khi phát sinh chi phí kế toán mới được kết chuyển sang tài khoản bongdaso net tương ứng (TK 511, 512, 514).

- Đối với nguồn đầu tư xây dựng cơ bản do NSNN cấp quy định ghi nhận là khoản phải trả (vào TK 3664 “Kinh phí đầu tư xây dựng cơ bản”), đến khi hoàn thành quá trình đầu tư xây dựng cơ bản hình thành tài sản và được bàn giao đưa vào sử dụng thì đơn vị ghi nhận bongdaso net theo tiến độ hao mòn, khấu hao của tài sản cố định. Theo đó, thời điểm ghi nhận bongdaso net kéo dài theo thời gian sử dụng tài sản, rất xa so với thời điểm nhận được nguồn lực chuyển giaocủa NSNN.

Như vậy, hiện nay ĐVSNCL không ghi nhận đầy đủ bongdaso net ngay khi nhận được kinh phí chuyển giao từ NSNN cấp trong nước, từ viện trợ, vay nợ nước ngoài theo dự án và nguồn phí được khấu trừ, để lại mà thời điểm ghi nhận bongdaso net được xác định theo thời điểm phát sinh chi phí khi sử dụng các loại kinh phí này.

- Đối với hạch toán TK 511 “Thu hoạt động do NSNN cấp”: Tài khoản này phản ánh bongdaso net hoạt động do NSNN cấp cho đơn vị và bongdaso net hoạt động khác đơn vị được để lại trong kỳ nhưng có quy định phải quyết toán số thực nhận với cơ quan có thẩm quyền.

Trên cơ sở các quy định về hạch toán hiện nay, thực tế ĐVSNCL không phân biệt việc hạch toán ghi nhận bongdaso net từ nguồn NSNN cấp cho hoạt động đơn vị hay NSNN hỗ trợ cho hoạt động dịch vụ sự nghiệp công sử dụng NSNN, mà nhận được kinh phí từ NSNN là đều hạch toán vào TK 511 “Thu hoạt động do NSNN cấp”. Tuy nhiên, thực tế kinh phí NSNN cấp hỗ trợ cho hoạt động dịch vụ sự nghiệp công sử dụng NSNN cũng chính là bongdaso net của hoạt động dịch vụ công (phần nhà nước cấp bù) không phải là kinh phí NSNN cấp cho hoạt động đơn vị nên cần phải được theo dõi và tổng hợp số liệu và báo cáo riêng.

- Đối với quy định hạch toán TK 512 “Thu viện trợ, vay nợ nước ngoài”: bongdaso net phản ánh trên tài khoản này là kinh phí đơn vị nhận từ nhà tài trợ tương ứng với chi phí đã phát sinh trong kỳ. Do kinh phí viện trợ, vay nợ nước ngoài là kinh phí không tự chủ (không được xác định tiết kiệm chi), nên bongdaso net phản ánh trên tài khoản này luôn bằng với chi phí phát sinh trong kỳ. Mặc dù là tài khoản phản ánh bongdaso net trong kỳ từ nguồn viện trợ không hoàn lại và nguồn vay nợ nước ngoài theo dự án, nhưng số liệu không phản ánh toàn bộ nguồn thu nhận được trong kỳ mà chỉ phản ánh bằng với số đơn vị đã tính vào chi phí tương ứng.

- Đối với quy định hạch toán TK 514 “Thu phí được khấu trừ, để lại”: bongdaso net phản ánh trên tài khoản này là số phí được khấu trừ, để lại cho đơn vị tương ứng với chi phí đã phát sinh trong kỳ và số tiết kiệm chi từ phần kinh phí chi thường xuyên của nguồn này. Tương tự như đối với TK 511, 512 số liệu phản ánh trên TK 514 cũng không phản ánh toàn bộ bongdaso net từ nguồn phí được khấu trừ, để lại mà đơn vị được hưởng trong kỳ, mà chỉ phản ánh bongdaso net tương ứng với số đơn vị đã tính vào chi phítrong kỳ.

Hạch toán đối với nhóm tài khoản bongdaso net liên quan đến cung cấp dịch vụ công của ĐVSNCL tự chủ tài chính

Nhóm này bao gồm các TK 515 “bongdaso net tài chính” và TK 531 “bongdaso net hoạt động sản xuất, kinh doanh,dịch vụ”.

- Đối với TK 515 “bongdaso net tài chính”: Phản ánh bongdaso net từ các khoản lãi; cổ tức, lợi nhuận được chia và các khoản thu tài chính khác phát sinh tại đơn vị theo cơ chế tài chính, bao gồm lãi tiền gửi ngân hàng; Lãi đầu tư trái phiếu, tín phiếu; Chiết khấu thanh toán; Cổ tức lợi nhuận được chia cho giai đoạn sau ngày đầu tư; Lãi chuyển nhượng vốn; Thu nhập về đầu tư mua bán chứng khoán; Lãi chênh lệch tỷ giá, lãi bán ngoại tệ, lãi chuyển nhượng vốn khi thanh lý các khoản góp vốn liên doanh; Cổ tức, lợi nhuận được chia và các khoản bongdaso net tài chính khác.

Việc quy định hạch toán ngay một số khoản lãi tiền gửi ngân hàng vào các quỹ đặc thù hoặc Quỹ Phát triển hoạt động sự nghiệp của đơn vị dẫn đến thông tin trên báo cáo tài chính phản ánh chưa đúng bongdaso net tài chính của đơn vị trong kỳ báo cáo.

- Đối với TK 531 “bongdaso net hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ”, phản ánh bongdaso net của hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ ở các đơn vị mà cơ chế tài chính cho phép phát sinh các hoạt động này. Bao gồm bongdaso net về bán sản phẩm, hàng hoá, ấn chỉ, cung cấp dịch vụ; bongdaso net từ các đề tài, dự án liên doanh, liên kết ký hợp đồng với các tổ chức, cá nhân; bongdaso net từ dịch vụ đào tạo, dạy nghề; dịch vụ y tế... Đơn vị phải mở sổ chi tiết để theo dõi từng loại bongdaso net hoạt động sản xuất kinh doanh,dịch vụ.

bongdaso net được ghi nhận vào tài khoản này là các khoản bongdaso net bán hàng hóa hoặc cung cấp dịch vụ được xác định tương đối chắc chắn. Trường hợp trong hợp đồng quy định người mua được quyền trả lại sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ đã mua theo những điều kiện cụ thể, đơn vị chỉ được ghi nhận bongdaso net khi những điều kiện cụ thể đó không còn tồn tại và người mua không còn được quyền trả lại sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ đãcung cấp.

Các khoản được hạch toán điều chỉnh giảm bongdaso net bán hàng, cung cấp dịch vụ trong kỳ gồm: Chiết khấu thương mại, giảm giá hàng bán và hàng bán bị trả lại. Khi lập báo cáo tài chính tất cả các loại thuế gián thu không bao gồm trong chỉ tiêu bongdaso net hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ. Tuy nhiên, hiện nay, chế độ kế toán chưa có các quy định liên quan đến việc xác định giá trị để ghi nhận bongdaso net, thời điểm ghi nhận, nguyên tắc và điều kiện ghi nhận bongdaso net khi cung cấp hàng hóa, dịch vụ công nên thực tế có nhiều cách hiểu và áp dụngkhác nhau.

Hạch toán đối với các khoản thu nhập khác

Về hạch toán đối với TK 711 “Thu nhập khác”: Thu nhập khác là các khoản thu nhập không phát sinh thường xuyên, chưa được phản ánh vào loại tài khoản bongdaso net (loại 5). Trong đó, khoản thu tiền phạt do khách hàng vi phạm hợp đồng được quy định hạch toán là thu nhập khác của đơn vị, tuy nhiên đối với khoản thu này cần làm rõ trong trường hợp hợp đồng vẫn tiếp tục thực hiện thì đơn vị phải ghi giảm giá trị tài sản và khoản thanh toán cho nhà cung cấp để phản ánh đúng bản chất nghiệp vụphát sinh.

Trong bối cảnh hiện nay, nền kinh tế thị trường Việt Nam đã phát triển và dần hoàn thiện thì yêu cầu đòi hỏi đối với công cụ kế toán càng cao, tầm ảnh hưởng tới xã hội càng sâu rộng. Chế độ kế toán hành chính sự nghiệp theo Thông tư số 107/2017/TT-BTC được ban hành khi chưa có chuẩn mực kế toán công Việt Nam. Hiện nay, Bộ Tài chính đã ban hành 2 đợt Chuẩn mực kế toán công Việt Nam, gồm 11 chuẩn mực trong đó có 3 chuẩn mực quy định về kế toán bongdaso net gồm: VPSAS 23 “bongdaso net từ các giao dịch không trao đổi”; VPSAS 9 “bongdaso net từ các giao dịch trao đổi”; VPSAS 11 “Hợp đồng xây dựng”. Các chuẩn mực này đều thừa nhận hầu hết các nội dung của Chuẩn mực quốc tế công tương ứng; trong đó, quy định rõ các nguyên tắc xác định giá trị, thời điểm và điều kiện ghi nhận bongdaso net của đơnvị công.

Trong các quyết định ban hành Chuẩn mực kế toán đã giao cho các đơn vị thuộc Bộ Tài chính nghiên cứu nội dung chuẩn mực kế toán công Việt Nam; vận dụng các thông lệ tốt, phù hợp để trình cấp có thẩm quyền bổ sung, sửa đổi các chế độ kế toán áp dụng cho các đơn vị kế toán trong lĩnh vực công và các văn bản pháp luật có liên quan, phù hợp với quy định hiện hành.

Do đó, thời gian tới, cần sớm nghiên cứu sửa đổi chế độ kế toán hành chính sự nghiệp theo Thông tư số 107/2017/TT-BTC, trong đó đối với kế toán bongdaso net cần hướng dẫn về nguyên tắc kế toán, việc xác định thời điểm, ước tính giá trị ghi nhận bongdaso net… phù hợp với quy định của Chuẩn mực kế toán công Việt Nam, làm minh bạch các nguồn lực hiện có tại các ĐVSNCL, đặc biệt là các nguồn lực ngoài NSNN đang duy trì hoạt động củaĐVSNCL.

Tài liệutham khảo:

1. Chính phủ (2021), Nghị định số 60/2021/NĐ-CP ngày 21/6/2021 quy định cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệpcông lập;
2. Hệ thống chuẩn mực kế toán công quốc tế (IPSAS);
3. Quyết định số 1676/QĐ-BTC ngày 01/9/2021 của Bộ Tài chính về công bố Chuẩn mực kế toán công Việt Nam đợt 01;
4. Quyết định số 1366/QĐ-BTC ngày 6/7/2022 của Bộ Tài chính về công bố Chuẩn mực kế toán công ViệtNam đợt 2;
5. Chế độ kế toán hành chính sự nghiệp ban hành theo Thông tư số 107/2017/TT-BTC của Bộ Tài chính.