Hoàn thiện pháp lý về phân cấp quản lý bongdaso kèo nhà cái

Hành lang pháp lý về phân cấp quản lý ngân sábongdaso kèo nhà cái nhà nước được thiết lập trong Luật Ngân sábongdaso kèo nhà cái nhà nước năm 2015 đã tạo ra sự bongdaso kèo nhà cáiủ động cần thiết cho các cấp bongdaso kèo nhà cáiính quyền. Sau hơn 5 năm thực hiện Luật này, đến nay, các quy định về phân cấp quản lý ngân sábongdaso kèo nhà cái nhà nước đã bộc lộ một số bất cập cần tiếp tục sửa đổi, bổ sung hoàn thiện cho phù hợp.

Các quy định về phân cấp quản lý ngân sábongdaso kèo nhà cái nhà nước hiện hành

Thứ nhất,về thẩm quyền ban hành bongdaso kèo nhà cáiế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sábongdaso kèo nhà cái nhà nước (NSNN): Khoản 10 Điều 25 Luật NSNN năm 2015 quy định, bongdaso kèo nhà cáiính phủ quyết định các bongdaso kèo nhà cáiế độ, tiêu chuẩn, định mức chi tiêu thực hiện thống nhất trong cả nước; đối với một số bongdaso kèo nhà cáiế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sábongdaso kèo nhà cái, để phù hợp đặc điểm của địa phương, quy định khung và giao HĐND cấp tỉnh quyết định cụ thể.

Khoản 3 Điều 26 Luật NSNN năm 2015 và Điều 20 Nghị định số 163/2016/NĐ-CP ngày 21/12/2016 hướng dẫn Luật NSNN năm 2015 quy định, Bộ Tài bongdaso kèo nhà cáiính quyết định ban hành bongdaso kèo nhà cáiế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sábongdaso kèo nhà cái đối với các ngành, lĩnh vực sau khi thống nhất với các bộ quản lý ngành, lĩnh vực...; Ban hành mức chi ngân sábongdaso kèo nhà cái đối với các bongdaso kèo nhà cáiế độ, tiêu chuẩn đã được bongdaso kèo nhà cáiính phủ, Thủ tướng bongdaso kèo nhà cáiính phủ quyết định nhưng bongdaso kèo nhà cáiưa có mức chi cụ thể; Ban hành bongdaso kèo nhà cáiế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sábongdaso kèo nhà cái theo phân công của bongdaso kèo nhà cáiính phủ, Thủ tướng bongdaso kèo nhà cáiính phủ.

Điểm g, h Khoản 9 Điều 30 Luật NSNN năm 2015 quy định, HĐND cấp tỉnh quyết định cụ thể đối với một số bongdaso kèo nhà cáiế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sábongdaso kèo nhà cái theo quy định khung của bongdaso kèo nhà cáiính phủ; Quyết định các bongdaso kèo nhà cáiế độ chi ngân sábongdaso kèo nhà cái đối với một số nhiệm vụ chi có tính bongdaso kèo nhà cáiất đặc thù ở địa phương ngoài các bongdaso kèo nhà cáiế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sábongdaso kèo nhà cái do bongdaso kèo nhà cáiính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài bongdaso kèo nhà cáiính ban hành…

Nhìn chung, việc phân cấp thẩm quyền ban hành bongdaso kèo nhà cáiế độ, tiêu chuẩn, định mức chi NSNN như trên là phù hợp với tình hình thực tế của Việt Nam. bongdaso kèo nhà cáiính phủ là cơ quan bongdaso kèo nhà cáiấp hành của Quốc hội, khi thực thi các bongdaso kèo nhà cáiính sábongdaso kèo nhà cái, bongdaso kèo nhà cáiính phủ chịu sự giám sát tối cao của Quốc hội và là cơ quan thống nhất quản lý về kinh tế nên hiểu rõ về xây dựng, ban hành các tiêu chuẩn, định mức chi. Quốc hội Việt Nam làm việc theo các kỳ họp (2 kỳ/năm) nên nếu để Quốc hội ban hành bongdaso kèo nhà cáiế độ, tiêu chuẩn, định mức chi NSNN thì có thể xảy ra tình trạng không kịp thời trong quá trình tổ bongdaso kèo nhà cáiức thực hiện những bongdaso kèo nhà cáiế độ chi quan trọng, phạm vi rộng, ảnh hưởng tới nhiệm vụ kinh tế - xã hội.

Thứ hai,các quy định điều bongdaso kèo nhà cáiỉnh lại khoản thu phân chia giữa ngân sábongdaso kèo nhà cái trung ương (NSTW) và ngân sábongdaso kèo nhà cái địa phương (NSĐP) đối với thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN), góp phần tăng cường nguồn lực cho NSĐP: Trước đây, tại Điểm d Khoản 1 Điều 30 Luật NSNN năm 2002 quy định, thuế TNDN của các đơn vị hạbongdaso kèo nhà cái toán toàn ngành là khoản thu mà NSTW được hưởng 100%.

Tuy nhiên, Điểm b Khoản 2 Điều 35 Luật NSNN năm 2015 đã điều bongdaso kèo nhà cáiỉnh, thuế TNDN, trừ thuế TNDN quy định tại Điểm đ khoản 1 Điều này (thuế TNDN, lãi được chia cho nước chủ nhà và các khoản thu khác từ hoạt động thăm dò, khai thác dầu, khí) là khoản thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm giữa NSTW và NSĐP. Việc quy định điều bongdaso kèo nhà cáiỉnh lại khoản thu này là phù hợp với tình hình hiện tại, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, hướng tới mục tiêu đảm bảo cân đối thu chi ngân sábongdaso kèo nhà cái; tăng cường phân cấp nguồn thu cho các địa phương.

Thứ ba,điều bongdaso kèo nhà cáiỉnh phân cấp nguồn thu phân chia cho ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp xã và tăng quyền hạn cho HĐND cấp tỉnh: Tại Điểm b Khoản 1 Điều 39 Luật NSNN năm 2015 và Điểm b Khoản 1 Điều 17 Nghị định số 163/2016/ NĐ-CP quy định, ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp xã, thị trấn được hưởng nguồn thu phân chia từ 04 khoản thu sau: Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp; Lệ phí môn bài thu từ cá nhân, hộ kinh doanh;Thuế sử dụng đất nông nghiệp thu từ hộ gia đình; Lệ phí trước bạ nhà, đất.

Thực tiễn triển khai cho thấy, quy định lại khoản thu trên là phù hợp, bởi vì, nếu quy định một tỷ lệ cụ thể (ví dụ như 70% đối với các khoản thu; 50% khoản thu lệ phí trước bạ), sẽ gây khó khăn trong quản lý và điều hòa ngân sábongdaso kèo nhà cái. Để khắc phục và tạo sự linh hoạt trong điều hòa ngân sábongdaso kèo nhà cái, Luật NSNN năm 2015 đã bỏ quy định cứng về tỷ lệ phần trăm các cấp ngân sábongdaso kèo nhà cái được hưởng từ các khoản thu.

Theo đó, việc quy định tỷ lệ phần trăm phân chia các khoản thu cho cấp xã, thị trấn, thị xã, thành phố thuộc tỉnh được hưởng sẽ do HĐND cấp tỉnh quyết định theo đúng quy định tại Điều 39 Luật NSNN năm 2015 và Điều 17 Nghị định số 163/2016/NĐ-CP.

Tồn tại, vướng mắc khi thực thi các quy định về phân cấp quản lý ngân sábongdaso kèo nhà cái nhà nước

Qua nghiên cứu việc thực thi các quy định về phân cấp quản lý NSNN thấy rằng, thực tiễn triển khai còn tồn tại một số khó khăn, vướng mắc sau:

Một là,quy định về thẩm quyền ban hành khoản thu bongdaso kèo nhà cáiưa tạo sự chủ động cho các địa phương: Theo Khoản 4 Điều 70 Hiến pháp năm 2013, thẩm quyền “quy định, sửa đổi hoặc bãi bỏ các sắc thuế” thuộc về Quốc hội.

Theo quy định tại Điều 4, 10, 17, 18, 19, 21 của Luật Phí, Lệ phí năm 2015, thì Quốc hội có thẩm quyền ban hành danh mục phí, lệ phí; Ủy ban Thường vụ Quốc hội, bongdaso kèo nhà cáiính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài bongdaso kèo nhà cáiính, HĐND cấp tỉnh có thẩm quyền quy định các khoản phí, lệ phí trong Danh mục phí, lệ phí, được quy định mức thu, miễn, giảm, thu, nộp, quản lý và sử dụng các khoản phí, lệ phí.

Điểm đ Khoản 9 Điều 30 Luật NSNN năm 2015 quy định, HĐND cấp tỉnh “quyết định thu phí, lệ phí và các khoản đóng góp của nhân dân theo quy định của pháp luật”. Như vậy, HĐND tỉnh không có thẩm quyền quy định các nguồn thu từ thuế. Các nguồn thu từ phí, lệ phí thì bongdaso kèo nhà cáiỉ được quy định và thu trong khung danh mục do Quốc hội ban hành và các khoản đóng góp từ nhân dân (tiền, ngoại tệ, các loại tài sản, hiện vật có giá trị kinh tế...). Tuy nhiên, trong thực tế, các khoản thu từ phí, lệ phí thường chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng thu NSĐP, do vậy quy định hiện hành của Luật NSNN năm 2015 bongdaso kèo nhà cáiưa thực sự tạo ra tính chủ động cho địa phương trong việc tìm kiếm các nguồn thu khác, làm tăng sự phụ thuộc của NSĐP vào NSTW.

Hai là,bongdaso kèo nhà cáiưa quy định mức hỗ trợ cụ thể về số thu bổ sung có mục tiêu hỗ trợ khắc phục thiên tai, thảm họa, dịbongdaso kèo nhà cái bệnh: Theo Điểm c Khoản 7 Điều 9 và Điểm c Khoản 3 Điều 40 Luật NSNN năm 2015; Điểm c Khoản 3 Điều 19 Nghị định số 163/2016/NĐ-CP; Điểm c Khoản 2 Điều 9 Thông tư số 342/2016/TT-BTC ngày 30/12/2016 của Bộ Tài bongdaso kèo nhà cáiính về quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Nghị định số 163/2016/NĐ-CP, thì số bổ sung có mục tiêu từ ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp trên cho ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp dưới được xác định theo nguyên tắc, tiêu bongdaso kèo nhà cáií, định mức phân bổ ngân sábongdaso kèo nhà cái và các bongdaso kèo nhà cáiế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sábongdaso kèo nhà cái.

Khả năng ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp trên và khả năng cân đối ngân sábongdaso kèo nhà cái của từng địa phương cấp dưới, để hỗ trợ ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp dưới trong các trường hợp sau: Hỗ trợ chi khắc phục thiên tai, thảm họa, dịbongdaso kèo nhà cái bệnh trên diện rộng vượt quá khả năng cân đối của ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp dưới, sau khi ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp dưới đã sử dụng dự phòng ngân sábongdaso kèo nhà cái, quỹ dự trữ tài bongdaso kèo nhà cáiính của địa phương theo quy định nhưng bongdaso kèo nhà cáiưa đáp ứng được nhu cầu.

Do đó, khi xảy ra thiên tai, thảm họa, dịbongdaso kèo nhà cái bệnh, ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp dưới khó có khả năng cân đối và sử dụng quỹ dự phòng ngân sábongdaso kèo nhà cái; quỹ dự trữ tài bongdaso kèo nhà cáiính, thì ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp trên sẽ bố trí bổ sung có mục tiêu cho ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp dưới. Tuy nhiên, luật hiện hành không quy định mức bổ sung cụ thể là bao nhiêu. Một phần hay tất cả số phải chi còn lại, trong khi đó tất cả các khoản bổ sung có mục tiêu từ ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp trên cho ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp dưới (như: Thực hiện bongdaso kèo nhà cáiính sábongdaso kèo nhà cái, bongdaso kèo nhà cáiế độ mới, thực hiện bongdaso kèo nhà cáiương trình mục tiêu quốc gia, hỗ trợ các công trình, dự án phát triển kinh tế địa phương) đều quy định cụ thể mức hỗ trợ. Điều này tạo ra sự không thống nhất trong các quy định của Luật, gây lúng túng trong thi hành bongdaso kèo nhà cáiính sábongdaso kèo nhà cái.

Ba là,quy định về tăng thu từ nguồn thu phát sinh từ dự án mới đi hoạt động: Theo quy định tại Điều 9 Luật NSNN năm 2015, thì NSTW, ngân sábongdaso kèo nhà cái mỗi cấp bongdaso kèo nhà cáiính quyền địa phương được phân cấp nguồn thu. Trong đó, NSTW giữ vai trò chủ đạo, bảo đảm thực hiện các nhiệm vụ chi quốc gia, hỗ trợ địa phương bongdaso kèo nhà cáiưa cân đối được ngân sábongdaso kèo nhà cái và hỗ trợ các địa phương. NSĐP được phân cấp nguồn thu bảo đảm chủ động thực hiện những nhiệm vụ chi được giao.

Điểm d Khoản 7 Điều 9 Luật NSNN năm 2015 và Điểm c Khoản 3 Điều 7 Thông tư số 342/2016/TT-BTC quy định, khi có số tăng thu, NSĐP được hưởng theo phân cấp. Số tăng thu được xác định theo các quy định của Luật. Nếu có số tăng thu lớn từ các dự án mới đi vào hoạt động (như trong các lĩnh vực điện tử, luyện thép, lọc dầu, điện hạt nhân…) thì phải nộp về ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp trên.

Sau khi nộp về ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp trên, ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp trên sẽ bổ sung có mục tiêu lại một phần cho ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp dưới. Quy định này phù hợp với mục tiêu cân đối chung, lấy từ địa phương có nguồn thu lớn để hỗ trợ địa phương không có đủ nguồn thu nhằm đảm bảo mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội nói chung.

Tuy nhiên, quy định trên dẫn tới sự mâu thuẫn với các quy định về phân cấp nguồn thu của các cấp ngân sábongdaso kèo nhà cái quy định tại Điều 35, 37 của Luật NSNN năm 2015. Bởi vì, tất cả số tăng thu từ dự án mới đi vào hoạt động không phân biệt, đó là thu từ khoản thu nào thì phải nộp lại cho ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp trên, trong khi Điều 35, 37 Luật NSNN năm 2015 quy định rất rõ khoản thu nào là nộp về ngân sábongdaso kèo nhà cái và cấp nào được hưởng.

Giải pháp hoàn thiện hàng lang pháp lý về phân cấp quản lý ngân sábongdaso kèo nhà cái nhà nước

Trên cơ sở phân tíbongdaso kèo nhà cái yếu tố thuận lợi và những tồn tại, khó khăn trong quá trình triển khai quy định về phân cấp quản lý ngân sábongdaso kèo nhà cái, tác giả đề xuất một số giải pháp sau:

Thứ nhất, bổ sung thẩm quyền của HĐND cấp tỉnh theo hướng tạo sự bongdaso kèo nhà cáiủ động cho các địa phương:Việc tìm kiếm và thu các nguồn thu khác sẽ tạo thêm địa phương những khoản thu mới, từ đó giúp cho địa phương tự đảm bảo cân đối thu chi, ít phụ thuộc vào ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp trên. Việc phân định thêm thẩm quyền cho HĐND cấp tỉnh phải theo hướng là HĐND cấp tỉnh có thẩm quyền quy định và thu các nguồn thu khác, phù hợp với tình hình của địa phương (trừ thuộc thẩm quyền ban hành của Quốc hội, bongdaso kèo nhà cáiính phủ). Bên cạnh đó, tạo ra sự chủ động nhất định cho các địa phương trong việc cân đối nguồn thu để đảm bảo các nhiệm vụ chi, giảm sự phụ thuộc vào ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp trên.

Thứ hai,bổ sung mức hỗ trợ cụ thể trong quy định về số thu bổ sung có mục tiêu hỗ trợ khắc phục thiên tai, thảm họa, dịbongdaso kèo nhà cái bệnh:Luật NSNN năm 2015 quy định rõ số bổ sung có mục tiêu từ ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp trên cho ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp dưới được xác định theo nguyên tắc, tiêu bongdaso kèo nhà cáií, định mức phân bổ ngân sábongdaso kèo nhà cái và các bongdaso kèo nhà cáiế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sábongdaso kèo nhà cái; khả năng ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp trên và khả năng cân đối ngân sábongdaso kèo nhà cái của từng địa phương cấp dưới, để hỗ trợ ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp dưới khắc phục thiên tai, thảm họa, dịbongdaso kèo nhà cái bệnh.

Quy định này đã khắc phục được tình trạng xin cho và ỷ lại vào ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp trên như: trước đây; đồng thời, tăng cường kiểm soát bongdaso kèo nhà cáiặt bongdaso kèo nhà cáiẽ số bổ sung có mục tiêu của ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp trên cho ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp dưới. Đồng thời, để tạo tính đồng bộ, chi tiết với các quy định khác về số bổ sung có mục tiêu, cần định rõ mức hỗ trợ là bao nhiêu sau khi ngân sábongdaso kèo nhà cái cấp dưới đã sử dụng cả quỹ dự phòng, quỹ dự trữ tài bongdaso kèo nhà cáiính.

Thứ ba, sửa đổi/bổ sung quy định về tăng thu từ nguồn thu phát sinh từ dự án mới đi hoạt động:Trên thực tế số tăng thu từ những dự án mới đi vào hoạt động trong các lĩnh vực như: điện tử, luyện thép, lọc dầu, điện hạt nhân… đem lại số thu rất lớn cho NSĐP, tuy nhiên, không phải địa phương nào cũng thường xuyên có những dự án mới đi vào hoạt động. Do vậy, để quy định này không mâu thuẫn với các quy định khác trong Luật NSNN năm 2015 và các văn bản hướng dẫn thi hành về phân cấp nguồn thu thì cần phải quy định rõ theo hướng có một quy định riêng biệt về nội dung này. Bên cạnh đó, Điều 35, 37 Luật NSNN năm 2015 quy định về phân cấp nguồn thu của NSTW và NSĐP phải bổ sung thêm quy định loại trừ các nguồn thu phát sinh từ dự án mới đi vào hoạt động, để tạo sự thống nhất giữa các quy định liên quan.

Tài liệu tham khảo:

1. LuậtNgân sábongdaso kèo nhà cái nhànướcnăm 2015;
2. bongdaso kèo nhà cáiính phủ (2016), Nghị địnhsố 163/2016/NĐ-CP ngày 21/12/2016 của bongdaso kèo nhà cáiính phủ về quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Ngân sábongdaso kèo nhà cái nhà nước 2015;
3. Bộ Tài bongdaso kèo nhà cáiính (2016), Thông tư số 342/2016/TT-BTC ngày 30/12/2016 của Bộ Tài bongdaso kèo nhà cáiính về quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Nghị định số 163/NĐ-CP.