Hoàn thiện chính sách hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo
Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo có ý nghĩa lớn đối với Việt Nam trong điều kiện số lượng và quy mô doanh nghiệp thấp hơn một số nước trong khu vực và thế giới. Đại hội XIII của Đảng khẳng định: “Xây dựng khung khổ pháp luật, môi trường thuận lợi thúc đẩy phát triển, khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển kinh tế số; hỗ trợ, khuyến khích sự ra đời, hoạt động của những lĩnh vực mới, mô hình kinh doanh mới”(1). Tuy nhiên, để hoàn thiện hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, cần có những giải pháp đồng bộ, tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động này.

Những khởi đầu quan trọng
Chính sách hệ sinh thái khởi bongdaso vn tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động khởi bongdaso vn sáng tạo với kỳ vọng tăng nhanh số lượng và quy mô doanh bongdaso vn. Đây là loại hình doanh bongdaso vn có khả năng tăng trưởng nhanh dựa vào khai thác tài sản trí tuệ,công nghệ và mô hình kinh doanh mới, đem lại những kết quả thiết thực, duy trì sự năng động của nền kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng khẳng định: “Hoàn thiện cơ chế, chính sách khuyến khích, tạo thuận lợi phát triển mạnhkinh tế tư nhânở hầu hết các ngành và lĩnh vực kinh tế, trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế. Hoàn thiện chính sách hỗ trợ phát triển doanh bongdaso vn nhỏ và vừa, doanh bongdaso vn khởi bongdaso vn”(2).Một số đạo luật quan trọng liên quan đến phát triển kinh tế tư nhân tiếp tục được hoàn thiện phù hợp với bối cảnh mới, với các giá trị cốt lõi: Tối đa hóa quyền tự do kinh doanh của người dân và doanh bongdaso vn trong những ngành, nghề màphápluật không cấm, giảm thiểu các thủ tục hành chính theo hướngcông khai, minh bạch, nhất quán và trách nhiệm giải trình.
Trên cơ sở chủ trương của Đảng, Nhà nước đã ban hành một số chính sách triển khai thực hiện. Ngày 16/5/2016, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 35/NQ-CP, “Về hỗ trợ và phát triển doanh bongdaso vn đến năm 2020”, với mục tiêu đến năm 2020 xây dựng doanh bongdaso vn Việt Nam có năng lực cạnh tranh, phát triển bền vững.
Nghị quyết xác định 10 nguyên tắc chủ đạo, trong đó có 5 nguyên tắc liên quan đến khởi bongdaso vn sáng tạo: 1- Nhà nước bảo hộ quyền sở hữu tài sản hợpphápvà quyền tự do kinh doanh của người dân; 2- Thực hiện chủ trương nhà nước kiến tạo lấy doanh bongdaso vn làm đối tượng phục vụ; 3- Ổn định kinh tế vĩ mô bảo đảm sự nhất quán dễ dự báo của chính sách; 4- Cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh bảo đảm quyền bình đẳng cho tất cả các loại hình doanh bongdaso vn; 5- Có chính sách đặc thù hỗ trợ doanh bongdaso vn nhỏ và vừa, doanh bongdaso vn khởi bongdaso vn đổi mới sáng tạo có tiềm năng tăng trưởng cao phát triển.
Cụ thể hóa Nghị quyết số 35/NQ-CP của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 844/QĐ-TTg, ngày 18/5/2016, về phê duyệt Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi bongdaso vn đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025”, với mục tiêu: Khẩn trương hoàn thiện cơ sởpháplý hỗ trợ khởi bongdaso vn sáng tạo, xác định những hoạt động hỗ trợ khởi bongdaso vn sáng tạo, bao gồm: Xây dựng cổng thông tin khởi bongdaso vn đổi mới sáng tạo quốc gia, xây dựng khu tập trung dịch vụ hỗ trợ khởi bongdaso vn đổi mới sáng tạo tại các ngành, địa phương, hỗ trợ kinh phí từ ngân sách nhà nước về khoa học -công nghệ hằng năm để tổ chức sự kiện ngày hội khởi bongdaso vncông nghệ quốc gia, triển khai thực hiện đề án thương mại hóa các sản phẩm khởi bongdaso vn, phát triển hoạt động đào tạo, nâng cao năng lực và dịch vụ khởi bongdaso vn sáng tạo, hỗ trợ kinh phí xây dựng chương trình truyền thông về khởi bongdaso vn sáng tạo, hỗ trợ kinh phí để kết nối mạng lưới khởi bongdaso vn của Việt Nam với thế giới…
Như vậy, những chủ trương, chính sách liên quan đến hoạt động khởi bongdaso vn đã từng bước được hình thành. Một số nội dung quan trọng của Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi bongdaso vn đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025” đã và đang được triển khai thực hiện: Cổng thông tin khởi bongdaso vn đổi mới sáng tạo quốc gia đã xây dựng và đưa vào thực hiện, phát triển khucông bongdaso vn thông tin tập trung và khu dịch vụ hỗ trợ khởi bongdaso vn sáng tạo được thực hiện ở 3 thành phố lớn (Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng) và một số địa phương…
Một số quả bước đầu
Trong những năm gần đây, hoạt động khởi bongdaso vn bắt đầu có những tiến triển đáng khích lệ, đặc biệt làsaukhi có chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng của nền kinh tế.
Bối cảnh quốc tế và trong nước có nhiều thay đổi, nhất là cuộc Cách mạngcông bongdaso vn lần thứ tư, với những ứng dụng vượt trội hỗ trợ lựa chọn phương án kinh doanh tiếp cận thị trường huy động các nguồn lực; nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới được ký kết, đã mở rộng không gian phát triển;… tạo thuận lợi cho các doanh bongdaso vn mở rộng thị trường, phát triển những ngành, lĩnh vực, các sản phẩm, dịch vụ mà Việt Nam có tiềm năng và lợi thế so sánh.
Bên cạnh đó, tốc độ tăng trưởng cao trong nhiều năm, các yếu tố vĩ mô ổn định, môi trường đầu tư, kinh doanh liên tục được cải thiện, tầng lớp trung lưu tăng nhanh, số người sử dụng internet và giá trị thương mại điện tử tăng nhanh,… cũng tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động khởi bongdaso vn.

Theo báo cáo của Bộ Khoa học vàCông nghệ, đến hết năm 2017, Việt Nam có hơn 3.000 doanh bongdaso vn khởi bongdaso vn đổi mới sáng tạo, 24 cơ sở ươm tạo, 10 tổ chức thúc đẩy kinh doanh và hơn 40 khu làm việc chung(3). Riêng năm 2018, có 40 quỹ đầu tư mạo hiểm hoạt động tại Việt Nam, với nhiều nhà đầu tư có tên tuổi. Các nhà đầu tư lớn ở Việt Nam bắt đầu kết nối, hình thành một số câu lạc bộ, mạng lưới đầu tư khởi bongdaso vn đổi mới sáng tạo, một số ngân hàng lớn cũng tham gia huy động sử dụng nguồn lực tài chính cho khởi bongdaso vn đổi mới sáng tạo…
Như vậy, Việt Nam bước đầu đã hội tụ được các yếu tố thuận lợi cho hoạt động khởi bongdaso vn sáng tạo, tạo lập được những yếu tố cơ bản hệ sinh thái khởi bongdaso vn quốc gia. Ở cấp độ địa phương, các thành phố lớn, như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng và các tỉnh Quảng Ninh, Bắc Ninh, Đồng Tháp, Vĩnh Long, Bình Dương, Hải Phòng, Long An… đã có những chuyển biến tích cực trong lĩnh vực này.
Ở TP. Hồ Chí Minh, hình thành một số trung tâm hỗ trợ đổi mới sáng tạo ở các trường đại học, khucông nghệ cao, vườn ươm tạocông nghệ cao. Ở thành phố Hà Nội, vườn ươm khởi bongdaso vn hỗ trợ tích cực cho các hoạt động xúc tiến, kết nối các nhà đầu tư bổ túc kiến thức và kỹ năng khởi bongdaso vn, xây dựng và lựa chọn phương án khởi bongdaso vn, cách thức tiếp cận các nguồn lực: Đất đai, vốn,công nghệ và các quỹ hỗ trợ; tổ chức đối thoại giữa các doanh bongdaso vn đã khởi bongdaso vn thànhcông với các bạn trẻ chuẩn bị khởi bongdaso vn.
Mặc dù hoạt động khởi bongdaso vn đã có bước phát triển khởi đầu thuận lợi, tuy nhiên, vẫn còn một số khó khăn:
Thứ nhất, hành langpháplý cho hoạt động khởi bongdaso vn chưa đầy đủ, còn thiếu một số quy định đặc thù cho hoạt động khởi bongdaso vn: Đăng ký mã ngành, huy động vốn cộng đồng, vốn đối ứng từ Nhà nước cho các quỹ đầu tư tư nhân.
Thứ hai, Việt Nam chưa thực sự có văn hóa khởi bongdaso vn: Đầu tư phát triển để làm giàu cho bản thân, gia đình và làm giàu cho đất nước; sẵn sàng chấp nhận mạo hiểm, rủi ro. Chính vì thế, trên thực tế, nhiều cơ hội chưa được tận dụng để chuyển hóa tiềm năng thành khả năng thực hiện.
Thứ ba,môi trường đầu tư, kinh doanh tuy đã được cải thiện nhưng vẫn còn một số điểm nghẽn, ảnh hưởng đến việc huy động các nguồn lực khởi bongdaso vn, như thị trường quyền sử dụng đất, các sản phẩmcông nghệ, lao động chất lượng cao.
Thứ tư, các doanh bongdaso vn có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đã có những đóng góp quan trọng đối với kinh tế, nhưng Việt Nam chưa tận dụng tốt cơ hội tham gia chuỗi sản xuất và cung ứng sản phẩm, liên kết với các nước trong khu vực và toàn cầu.
Thứ năm,doanh bongdaso vn khởi bongdaso vn chủ yếu ở các lĩnh vực, như bất động sản,công nghệ thông tin, giáo dục - đào tạo, y tế…, trong khi một số ngành, lĩnh vực Việt Nam có tiềm năng và lợi thế phát triển chiếm tỷ trọng thấp, như nông bongdaso vn, du lịch, chế biến, chế tạo.
Thứ sáu, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận cấu thành hệ sinh thái khởi bongdaso vn, chẳng hạn truyền thông, tiếp nhận chính sách, thành lập và quản lý các quỹ hỗ trợ đầu tư và quỹ đầu tư mạo hiểm; giữa các trường đại học, viện nghiên cứu, các vườn ươm khởi bongdaso vn để hình thành các giảiphápđồng bộ và có tính khả thi cho hoạt động khởi bongdaso vn. Chuyển đổi số đã mang lại những tiện ích cho hoạt động khởi bongdaso vn nhưng triển khai còn chậm, chủ yếu thực hiện ở một số thành phố lớn và một số địa phương.
Thứ bảy, năng lực của các doanh nhân khởi bongdaso vn còn hạn chế do sự bất cập của hệ thống giáo dục - đào tạo và những vướng mắc trong chính sách thu hút nhân tài.
Để hoàn thiện hệ sinh thái khởi bongdaso vn sáng tạo
Ở Việt Nam, khởi bongdaso vn vẫn còn là vấn đề khá mới mẻ, vì vậy, để hoạt động khởi bongdaso vn sáng tạo phát triển hơn trong thời gian tới, cần tập trung thực hiện một số giải pháp:
Một là, tăng cường các biệnpháptuyên truyền, phổ biến các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước liên quan đến khởi bongdaso vn, qua đó khơi dậy niềm tin và tinh thần khởi bongdaso vn sáng tạo. Nhận thức đầy đủ hơn vai trò của khởi bongdaso vn, là động lực đối với phát triển đất nước. Xây dựng, hình thành văn hóa khởi bongdaso vn sáng tạo, sẵn sàng chấp nhận rủi ro, thất bại, vun đắp cho thế hệ trẻ khát vọng, ý chí bền bỉ, lạc quan để vượt qua mọi khó khăn, thách thức.

Hai là, tiếp tục hoàn thiện thể chế thúc đẩy khởi bongdaso vn sáng tạo, bảo hộ quyền tài sản hợp pháp, quyền sở hữu trí tuệ. Tháo gỡ một số vấn đề đang là điểm nghẽn trong việc huy động các nguồn lực, tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nhân khởi bongdaso vn có thể tiếp cận tín dụng ngân hàng, ban hành các quy định về việc tín dụng ngân hàng hỗ trợ doanh bongdaso vn khởi bongdaso vn, hình thành thị trường quyền sử dụng đất để doanh bongdaso vn khởi bongdaso vn có thể tiếp cận thay vì việc phân bổ của cơ quan nhà nước. Thúc đẩy chuyển đổi số, nhất là dịch vụcông trực tuyến, giảm thời gian và chi phí giao dịch cho các doanh bongdaso vn khởi bongdaso vn.
Ba là, xây dựng chiến lược, chính sách với mục tiêu dài hạn, có lộ trình cụ thể, dễ đoán định ở cấp quốc gia và từng địa phương để các doanh bongdaso vn yên tâm đầu tư phát triển. Xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích khởi bongdaso vn ở những ngành, lĩnh vực có tiềm năng và lợi thế phát triển, như nông bongdaso vn, du lịch, khám, chữa bệnh,công nghệ thông tin... Có cơ chế tạo điều kiện để các doanh bongdaso vn khởi bongdaso vn có điều kiện tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.
Bốn là, quan tâm xây dựng chính sách hỗ trợ mạng lưới khởi bongdaso vn sáng tạo: Kết nối doanh bongdaso vn khởi bongdaso vn với các trường đại học, các viện nghiên cứu, chuyên gia tư vấn vườn ươm khởi bongdaso vn, quỹ hỗ trợ của Nhà nước và cộng đồng, quỹ đầu tư mạo hiểm. Trong thời kỳ đầu, sự hỗ trợ của Nhà nước có tác động lan tỏa việc huy động các nguồn lực khác. Trong dài hạn, Nhà nước sẽ từng bước thoái vốn chuyển các quỹ đầu tư cho khu vực tư nhân.
Năm là, để nâng cao năng lực doanh nhân khởi bongdaso vn, cần tăng cường hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng kiến thức và kỹ năng quản trị kinh doanh hiện đại, góp phần hình thành đội ngũ doanh nhân có bản lĩnh, năng lực và đạođứcnghề bongdaso vn, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong bối cảnh cuộc Cách mạngcông bongdaso vn lần thứ tư và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.
----------------------------
(1)Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. I, tr. 132
(2)Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr. 107 - 108
(3)Báo cáo của Bộ Khoa học vàCông nghệ, ngày 15/12/2017