bongdaso dữ liệu

Yêu cầu từ thực tiễn

Việc kiểm bongdaso dữ liệu báo cáo tài chính bởi một kiểm bongdaso dữ liệu viên độc lập có nghĩa là đưa ra ý kiến về mức độ mà các báo cáo tài chính đó thể hiện các thông tin chính xác về tình hình tài chính, về kết quả hoạt động… của doanh nghiệp. Công việc kiểm bongdaso dữ liệu báo cáo tài chính được thực hiện tuân thủ theo Chuẩn mực kiểm bongdaso dữ liệu Việt Nam, các chuẩn mực quốc tế được thừa nhận ở Việt Nam.

Theo Chuẩn mực kiểm bongdaso dữ liệu Việt Nam số 240: “Khi thực hiện kiểm bongdaso dữ liệu theo các chuẩn mực kiểm bongdaso dữ liệu Việt Nam, kiểm bongdaso dữ liệu viên chịu trách nhiệm đạt được sự đảm bảo hợp lý rằng liệu báo cáo tài chính, xét trên phương diện tổng thể có còn sai sót trọng yếu do gian lận hoặc nhầm lẫn hay không. Do những hạn chế vốn có của kiểm bongdaso dữ liệu, nên có rủi ro không thể tránh khỏi là kiểm bongdaso dữ liệu viên không phát hiện được một số sai sót làm ảnh hưởng trọng yếu đến báo cáo tài chính, kể cả khi cuộc kiểm bongdaso dữ liệu đã được lập kế hoạch và thực hiện theo các chuẩn mực kiểm bongdaso dữ liệu Việt Nam”. Điều này cho thấy, việc các kiểm bongdaso dữ liệu viên đối mặt với những sai sót trọng yếu trong khi kiểm bongdaso dữ liệu báo cáo tài chính là điều khó tránh khỏi.

Chẳng hạn, theo Chuẩn mực kiểm bongdaso dữ liệu Việt Nam số 240, sai sót trọng yếu do việc lập báo cáo tài chính gian lận liên quan đến ghi nhận doanh thu thường xuất phát từ việc ghi nhận thừa doanh thu thông qua việc, ghi nhận doanh thu trước kỳ hoặc ghi nhận doanh thu khống. Sai sót này cũng có thể xuất phát từ việc ghi nhận thiếu doanh thu thông qua việc, ví dụ chuyển ghi nhận doanh thu sang kỳ sau một cách không thích hợp.

Trong một số đơn vị, rủi ro có gian lận trong việc ghi nhận doanh thu có thể cao hơn so với các đơn vị khác. Ví dụ, tại các tổ chức niêm yết, khi hiệu quả hoạt động được đánh giá bằng tăng trưởng doanh thu hoặc lợi nhuận giữa các năm, Ban Giám đốc có thể gặp phải áp lực hoặc động cơ dẫn đến việc lập báo cáo tài chính gian lận bằng cách ghi nhận doanh thu không hợp lý. Tương tự, những rủi ro có gian lận về ghi nhận doanh thu có thể có khả năng tồn tại cao hơn nếu đơn vị bán hàng chủ yếu theo phương thức thu tiền mặt. Điều này cho thấy, các kiểm bongdaso dữ liệu viên phải đối mặt rất nhiều thách thức để phát hiện ra các gian lận trong báo cáo tài chính mà có thể do từ phía doanh nghiệp cố ý tạo ra nhằm làm đẹp kết quả để “qua mặt” các cổ đông, nhà đầu tư, cơ quan quản lý thuế...

Theo các chuyên gia kiểm bongdaso dữ liệu, tính minh bạch của báo cáo tài chính được kiểm bongdaso dữ liệu cần được đảm bảo thông qua việc công bố đầy đủ và có thuyết minh rõ ràng về những thông tin hữu ích, cần thiết cho việc ra quyết định kinh tế của nhà đầu tư. Tuy nhiên, chất lượng kiểm bongdaso dữ liệu lại phụ thuộc phần nhiều vào thông tin mà kiểm bongdaso dữ liệu viên sử dụng để đưa ra các đánh giá về sự tuân thủ các nguyên tắc và các quy ước kế bongdaso dữ liệu.

Hiện nay, cũng có khá nhiều nghiên cứu về việc các kiểm bongdaso dữ liệu viên không đưa ra được các ý kiến bác bỏ về một số hành vi làm “đẹp” báo cáo tài chính do các thủ thuật điều chỉnh lợi nhuận. Trong khi đó, mặc dù kiểm bongdaso dữ liệu viên không phải là người bảo lãnh cung cấp sự đảm bảo tuyệt đối về tính đúng đắn của thông tin được trình bày trong báo cáo tài chính nhưng họ có trách nhiệm thông báo cho người sử dụng xem báo cáo tài chính có được trình bày chính xác hay không (Arens, 2003: 171).

Chất lượng thông tin kế bongdaso dữ liệu được cung cấp bởi kế bongdaso dữ liệu bị ảnh hưởng bởi việc tuân thủ các nguyên tắc liên quan đến nguyên tắc kế bongdaso dữ liệu, đạo đức nghề nghiệp của người cung cấp thông tin và những tác động từ các ý kiến chủ quan của nhà quản trị, nhằm tạo hình ảnh đẹp cho doanh nghiệp. Chính vì vậy, để kiểm soát và chứng thực lại các thông tin này, kiểm bongdaso dữ liệu với vai trò của mình sẽ thể hiện ý kiến độc lập về báo cáo tài chính hàng năm và bảo vệ bình đẳng tất cả người sử dụng thông tin kế bongdaso dữ liệu.

Nhiệm vụ của kiểm bongdaso dữ liệu viên là bằng các phương pháp và nghiệp vụ của mình, các chuyên gia xác thực và xác nhận lại thông tin được cung cấp bởi kế bongdaso dữ liệu trên cơ sở tuân thủ các yêu cầu độc lập và tương thích với các hoạt động mà không vì lợi ích của bất kỳ bên nào (bên cung cấp thông tin và bên sử dụng thông tin) nhằm nâng cao tính hữu ích và độ tin cậy của thông tin cho người sử dụng.

Cải thiện chất lượng kiểm bongdaso dữ liệu báo cáo tài chính từ kế bongdaso dữ liệu quản trị

Theo các chuyên gia tài chính, kiểm bongdaso dữ liệu báo cáo tài chính hiện đã trở nên quen thuộc và được biết đến rộng rãi hơn ở Việt Nam trong những năm gần đây khi nhiều người tham gia đầu tư chứng khoán, nghiên cứu tình hình tài chính của các doanh nghiệp niêm yết trên sàn. Đối tượng được các nhà đầu tư quan tâm không chỉ là thông tin trên báo cáo tài chính mà còn là những vấn đề được trình bày trong báo cáo của kiểm bongdaso dữ liệu viên (báo cáo kiểm bongdaso dữ liệu).

Đối với thị trường thế giới, điều này không còn là điều mới mẻ. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của thị trường, yêu cầu về tính minh bạch của thông tin ngày càng cao, do đó báo cáo kiểm bongdaso dữ liệu cũng phải thay đổi để có thể đáp ứng điều này một cách tốt hơn.

Các kiểm bongdaso dữ liệu viên độc lập thực hiện công việc kiểm bongdaso dữ liệu báo cáo tài chính, nhằm mục đích đưa ra ý kiến đánh giá về tính trung thực và hợp lý trên các khía cạnh trọng yếu của báo cáo tài chính của đơn vị được kiểm bongdaso dữ liệu theo quy định của Luật Kiểm bongdaso dữ liệu độc lập số 67/2011/QH12 ban hành ngày 29/3/2011. Theo quy định trong các chuẩn mực kiểm bongdaso dữ liệu độc lập của Việt Nam, khi tiến hành kiểm bongdaso dữ liệu báo cáo tài chính của doanh nghiệp, kiểm bongdaso dữ liệu viên thực hiện các thủ tục kiểm bongdaso dữ liệu dựa trên xét đoán, đánh giá rủi ro của kiểm bongdaso dữ liệu viên và kiểm tra trên cơ sở chọn mẫu. Kiểm bongdaso dữ liệu viên thực hiện việc kiểm tra trên cơ sở chọn mẫu các các tài liệu, chứng từ kế bongdaso dữ liệu do doanh nghiệp cung cấp để thu thập các bằng chứng kiểm bongdaso dữ liệu đầy đủ và thích hợp cho việc đưa ra ý kiến kiểm bongdaso dữ liệu.

Dựa trên các bằng chứng kiểm bongdaso dữ liệu thu thập được, kiểm bongdaso dữ liệu viên đánh giá báo cáo tài chính đó có phản ánh trung thực và hợp lý trên các khía cạnh trọng yếu theo các chuẩn mực kế bongdaso dữ liệu hiện hành hay không. Có thể số liệu, thông tin trên báo cáo tài chính trước và sau kiểm bongdaso dữ liệu rất khác nhau. Tuy nhiên, sự khác biệt đó là do báo cáo tài chính trước kiểm bongdaso dữ liệu được đơn vị lập chưa phù hợp với với chính sách, chế độ tài chính kế bongdaso dữ liệu hiện hành. Kiểm bongdaso dữ liệu viên đã chỉ ra những sai sót đó cho đơn vị được kiểm bongdaso dữ liệu và đơn vị đã chỉnh sửa lại báo cáo tài chính của mình cho đúng với tình hình thực tế và chế độ tài chính, kế bongdaso dữ liệu hiện hành.

Hiện nay, trong các báo cáo tài chính, thông tin kế bongdaso dữ liệu viên sử dụng chủ yếu là thông tin của kế bongdaso dữ liệu tài chính nhưng lại chưa nhắc đến vai trò cung cấp thông tin của kế bongdaso dữ liệu quản trị. Điều này cũng không có gì khó hiểu bởi thông tin kế bongdaso dữ liệu quản trị chủ yếu được cung cấp cho đối tượng bên trong doanh nghiệp như nhà quản trị, cổ đông… sử dụng. Ngoài ra, hiện nay, báo cáo kế bongdaso dữ liệu quản trị cũng chỉ được lập chủ yếu dựa trên yêu cầu của chủ doanh nghiệp trong khi pháp luật không yêu cầu bắt buộc việc lập báo cáo này.

Do vậy, việc lấy các thông tin kế bongdaso dữ liệu từ kế bongdaso dữ liệu quản trị thường rất khó, chưa kể, không ít doanh nghiệp hiện nay cũng chưa quan tâm nhiều đến việc lập các báo cáo kế bongdaso dữ liệu quản trị phục vụ cho công tác điều hành nên việc tiếp cận được các thông tin này đối với các kiểm bongdaso dữ liệu viên cũng rất khó.

Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng, những thông tin từ kế bongdaso dữ liệu quản trị có thể giúp rất nhiều cho kiểm bongdaso dữ liệu viên trong việc đưa ra các ý kiến kiểm bongdaso dữ liệu. Theo Nguyễn Hoàng Dũng (2016), hệ thống của báo cáo kế bongdaso dữ liệu quản trị có thể gồm: Báo cáo phân tích chênh lệch (được lập dưới dạng chênh lệch giữa thực tế và kế hoạch, hoặc chênh lệch giữa các kỳ thực tế hoạt động, hoặc kết hợp cả hai loại báo cáo trên, góp phần chỉ ra nguyên nhân dẫn đến sự chênh lệch đó để nhà quản trị có biện pháp thích hợp điều chỉnh); Báo cáo phân tích mối quan hệ giữa chi phí, khối lượng và lợi nhuận (được lập ra nhằm giúp nhà quản lý xem xét sự ảnh hưởng giữa các nhân tố về khối lượng, giá bán, biến phí, định phí, cơ cấu sản phẩm, kết cấu chi phí… lợi nhuận để có quyết định đúng đắn về sản xuất và tiêu thụ..).

Mục tiêu của kế bongdaso dữ liệu quản trị gồm: Biết được từng thành phần chi phí, tính bongdaso dữ liệu và tổng hợp chi phí sản xuất, giá thành cho từng loại sản phẩm, từng loại công trình dịch vụ; Xây dựng được các khoản dự bongdaso dữ liệu ngân sách cho các mục tiêu hoạt động; Kiểm soát thực hiện và giải trình các nguyên nhân chênh lệch giữa chi phí theo dự bongdaso dữ liệu và thực tế; Cung cấp các thông tin cần thiết để có các quyết định kinh doanh hợp lý… Đây cũng chính là những thông tin quan trọng mà các kiểm bongdaso dữ liệu viên cần biết hoặc đối chiếu trong khi thực hiện nhiệm vụ của mình.

Chẳng hạn, để minh họa việc sử dụng thông tin của kế bongdaso dữ liệu quản trị trong kiểm bongdaso dữ liệu báo cáo tài chính, theo Lê Thị Nga (2018), có thể tìm hiểu về việc kiểm tra quản trị hàng tồn kho được kết nối chặt chẽ với các chu kỳ kiểm bongdaso dữ liệu hàng tồn kho.

Công tác kiểm bongdaso dữ liệu chu trình hàng tồn kho trong kiểm bongdaso dữ liệu báo cáo tài chính được kiểm bongdaso dữ liệu viên thực hiện theo Chuẩn mực kiểm bongdaso dữ liệu số 500 quy định: “Thử nghiệm kiểm soát là việc kiểm tra và thu nhập bằng chứng kiểm bongdaso dữ liệu về sự thiết kế phù hợp và sự vận hành hiện hữu của hệ thống kế bongdaso dữ liệu và hệ thống kiểm soát nội bộ”. Các thủ tục kiểm soát về hàng tồn kho được thực hiện trong việc kiểm tra hệ thống kiểm soát nội bộ và thường tập trung vào chức năng chính của chu trình hàng tồn kho là các nghiệp vụ mua vật tư hàng hóa; các nghiệp vụ xuất kho vật tư hàng hóa; các nghiệp vụ sản xuất và tập hợp chi phí sản xuất; nghiệp vụ lưu kho vật tư hàng hóa. Thông qua các thủ tục phân tích để kiểm tra tính hợp lý chung của các con số, kiểm bongdaso dữ liệu viên có thể phát hiện về khả năng có sai phạm trọng yếu về hàng tồn kho.

Vấn đề đặt ra hiện nay là làm sao có thể khi kiểm bongdaso dữ liệu sẽ sử dụng kết hợp các thông tin nội bộ được cung cấp bởi kế bongdaso dữ liệu quản trị với các thông tin bên ngoài, từ đó đưa ra các ý kiến khách quan về tính chính xác của thông tin mà báo cáo tài chính cung cấp ra bên ngoài.

Do vậy, trong thời gian tới, nhằm giúp kiểm bongdaso dữ liệu viên có thể đưa ra ý kiến chính xác để có thể tạo ra một báo cáo kiểm bongdaso dữ liệu hữu ích cho người sử dụng, kiểm bongdaso dữ liệu viên cần phải xác định được các đối tượng có liên quan như mua - bán hàng, tiền lương nhân công, chi phí sản xuất, tài sản cố định... được cung cấp một cách tổng quát từ hệ thống kế bongdaso dữ liệu tài chính và một cách chi tiết từ hệ thống kế bongdaso dữ liệu quản trị. Từ các thông tin kế bongdaso dữ liệu này, các kiểm bongdaso dữ liệu viên có thể xác định được các rủi ro kiểm bongdaso dữ liệu để xác định tầm quan trọng của chúng từ đó xây dựng các định hướng và kế hoạch kiểm bongdaso dữ liệu tốt nhất.

Điều quan trọng nhất là các nhà quản trị doanh nghiệp cần chú trọng phát triển bộ phận kế bongdaso dữ liệu quản trị trong doanh nghiệp bên cạnh bộ phận kế bongdaso dữ liệu tài chính. Đồng thời, cần nhận thức được ý nghĩa, tầm quan trọng của việc cung cấp các báo cáo kế bongdaso dữ liệu quản trị cho kiểm bongdaso dữ liệu là việc làm cần thiết, qua đó minh bạch hoạt động của doanh nghiệp mình, tạo niềm tin vững chắc từ các đối tượng quan tâm bên ngoài như các nhà đầu tư, các đối tác… Bên cạnh đó, cũng cần chủ động yêu cầu bộ phận kế bongdaso dữ liệu xây dựng các báo cáo kế bongdaso dữ liệu quản trị định kỳ hoặc không định kỳ cũng như cung cấp các báo cáo này không chỉ cho các đối tượng bên trong doanh nghiệp lâu nay mà cả các đối tượng khác như thanh tra thuế, kiểm bongdaso dữ liệu… Trong khi đó, các kiểm bongdaso dữ liệu viên cũng cần chủ động yêu cầu nhà quản trị doanh nghiệp hoặc bộ phận kế bongdaso dữ liệu cung cấp các báo cáo kế bongdaso dữ liệu quản trị trong quá trình kiểm bongdaso dữ liệu.