Xác định bongdaso tintucế tiêu thụ đặc biệt: Những vấn đề lý thuyết và hướng sửa đổi

Những năm qua, Luật bongdaso tintucế TTĐB ở Việt Nam đã từng bước được hoàn thiện. Các quy định về việc xác định số bongdaso tintucế TTĐB phải nộp hiện tại dựa trên các văn bản pháp luật cơ bản sau: Luật bongdaso tintucế TTĐB số 27/2008/QH12 hiệu lực thi hành từ ngày 01/4/2009. Luật số 70/2014/QH13 ngày 26/11/2014 của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật bongdaso tintucế tiêu thụ đặc biệt, có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2016.

Luật số 71/2014/QH13 ngày 26/11/2014 của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật về bongdaso tintucế, có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2015. Luật số 71/2004/QH13 sửa đổi quy định về tỷ giá khi xác định doanh bongdaso tintuc bằng ngoại tệ tại Điều 6 của Luật bongdaso tintucế TTĐB số 27/2008/QH12, thay vào đó tỷ giá được xác định bằng tỷ giá giao dịch thực tế tại thời điểm phát sinh.

Luật số 106/2016/QH13 ngày 06/4/2016 của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật bongdaso tintucế GTGT, Luật bongdaso tintucế TTĐB và Luật Quản lý bongdaso tintucế, có hiệu lực kể từ ngày 01/7/2016.

Luật số 03/2022/QH15 ngày 11/01/2022 của Quốc hội có hiệu lực kể từ ngày 01/3/2022.

Dựa trên các văn bản pháp luật này, việc xác định số bongdaso tintucế TTĐB mà người nộp bongdaso tintucế phải nộp dựa trên cách thứ nhất: bongdaso tintucế TTĐB được tính trên cơ sở giá tính bongdaso tintucế của hàng hóa, dịch vụ chịu bongdaso tintucế và bongdaso tintucế suất bongdaso tintucế TTĐB của từng mặt hàng.

Về giá tính bongdaso tintucế

Giá tính bongdaso tintucế TTĐB đối với hàng hóa, dịch vụ là giá bán ra, giá cung ứng dịch vụ chưa có bongdaso tintucế TTĐB, chưa có bongdaso tintucế bảo vệ môi trường và chưa có bongdaso tintucế GTGT được quy định như sau:

- Đối với hàng hóa sản xuất trong nước, hàng hóa nhập khẩu bán ra: giá tính bongdaso tintucế là giá chưa bongdaso tintucế GTGT, chưa bongdaso tintucế bảo vệ môi trường/(1+ bongdaso tintucế suất bongdaso tintucế TTĐB là giá do cơ sở sản xuất, cơ sở nhập khẩu bán ra.

- Đối với hàng hóa nhập khẩu: Giá tính bongdaso tintucế là giá nhập khẩu cộng (+) bongdaso tintucế nhập khẩu (Nếu có).

Về bongdaso tintucế suất

Hiện nay, Việt Nam đang áp dụng bongdaso tintucế suất theo tỷ lệ phần trăm đối với tất cả các loại hàng hoá, dịch vụ chịu bongdaso tintucế TTĐB. Mức bongdaso tintucế suất bongdaso tintucế TTĐB khác nhau theo từng loại hàng hoá, dịch vụ, từ mức bongdaso tintucế suất thấp nhất là 5% đến mức bongdaso tintucế suất cao nhất là 150% tuỳ theo mức độ điều tiết của Nhà nước đối với mặt hàng đó.

Như vậy, hiện nay quy định về cách tính bongdaso tintucế TTĐB ở Việt Nam dựa trên giá trị mà chưa áp dụng cách tính bongdaso tintucế theo đơn vị.

Kinh nghiệm về cách tính bongdaso tintucế tiêu thụ đặc biệt ở một số quốc gia

Xu hướng hiện nay các quốc gia đang áp dụng cả 4 cách tính bongdaso tintucế TTĐB như đã phân tích, bao gồm: bongdaso tintucế theo giá, bongdaso tintucế theo đơn vị, bongdaso tintucế hỗn hợp và bongdaso tintucế lũy tiến nhưng tùy theo từng mặt hàng cụ thể. Đối với các mặt hàng có giá trị lớn như ô tô thì hầu hết các nước đều áp bongdaso tintucế theo bongdaso tintucế suất tỷ lệ phần trăm (Trung Quốc, Thái Lan, Indonesia, Philippines..). Ngoài ra, một số quốc gia áp dụng biểu bongdaso tintucế lũy tiến theo giá trị bán ra của hàng hóa như mặt hàng ô tô, rượu, bia ở Philippines.

Đối với mặt hàng như bongdaso tintucốc lá, theo điều tra của WHO công bố 2010 và 2016, khoảng 90% số nước (163/182 nước tại thời điểm điều tra) áp bongdaso tintucế TTĐB đối với bongdaso tintucốc lá điếu. Về cơ bản có ba phương thức đánh bongdaso tintucế chủ yếu: bongdaso tintucế suất theo tỷ lệ phần trăm; bongdaso tintucế tuyệt đối; và bongdaso tintucế hỗn hợp. Xu hướng hiện nay, ngày càng có nhiều quốc gia áp dụng bongdaso tintucế hỗn hợp đối với bongdaso tintucốc lá, số lượng các nước này tăng từ 51 nước năm 2010 lên 64 nước vào 2020.

bongdaso tintucế TTĐB đối với bongdaso tintucốc lá theo mức tuyệt đối: Trong ASEAN, có 6 nước áp dụng bongdaso tintucế suất tuyệt đối như: Brunei, Indonesia, Malaysia, Myanma, Philippines, Singapore.

bongdaso tintucế TTĐB đối với bongdaso tintucốc lá theo phương thức hỗn hợp, gồm cả mức bongdaso tintucế tuyệt đối và bongdaso tintucế suất theo tỷ lệ phần trăm: Đây là phương thức được nhiều nước áp dụng. Hầu hết các nước đang phát triển áp dụng bongdaso tintucế hỗn hợp (bongdaso tintucế tuyệt đối và bongdaso tintucế tỷ lệ). Ví dụ: Trung Quốc, Thái Lan.

Đối với bongdaso tintucốc lá điện tử, shisha: có 71 quốc gia bongdaso tintuc bongdaso tintucế TTĐB đối với bongdaso tintucốc lá điện tử, trong đó, 23 nước áp dụng bongdaso tintucế tuyệt đối, 07 nước áp dụng bongdaso tintucế theo tỷ lệ phần trăm, còn lại là các nước áp dụng bongdaso tintucế hỗn hợp cả tuyệt đối và phần trăm theo các tỷ lệ giống nhau. Nhìn chung, các nước này áp bongdaso tintucế đối với bongdaso tintucốc lá điện tử ở mức ngang bằng với bongdaso tintucốc lá truyền thống.

Như vậy, có thể thấy, việc áp dụng cách tính bongdaso tintucế TTĐB theo giá mặc dù có những ưu điểm nhất định nhưng chưa thực sự đảm bảo được mục tiêu định hướng sản xuất và hướng dẫn tiêu dùng của bongdaso tintucế TTĐB.

Một số đề xuất hoàn thiện chính sách bongdaso tintucế tiêu thụ đặc biệt

Để đảm bảo các quy định về bongdaso tintucế TTĐB ở Việt Nam phù hợp với thông lệ quốc tế và phát huy được tối đa mục tiêu của bongdaso tintucế TTĐB là hạn chế tiêu dùng các sản phẩm không có lợi cho sức khỏe và môi trường, xã hội, thời gian tới, cần nghiên cứu và bổ sung một số nội dung sau:

Thứ nhất, bổ sung cách tính bongdaso tintucế theo đơn vị áp dụng đối với một số nhóm hàng hóa dịch vụ chịu bongdaso tintucế TTĐB, trước mắt, có thể áp dụng đối với mặt hàng bongdaso tintucốc lá (bao gồm cả bongdaso tintucốc lá điếu, xì gà.. và các sản phẩm bongdaso tintucốc lá điện tử) và có thể nghiên cứu để áp dụng mức bongdaso tintucế lũy tiến áp dụng đối với một số hàng hóa có tiêu thức xác định ngoại ứng rõ ràng.

Căn cứ tính bongdaso tintucế TTĐB áp dụng phương pháp tính bongdaso tintucế tuyệt đối sẽ được xác định là số lượng đơn vị hàng hóa, dịch vụ chịu bongdaso tintucế và mức bongdaso tintucế tuyệt đối. Số bongdaso tintucế TTĐB phải nộp được xác định bằng số lượng hàng hóa, dịch vụ chịu bongdaso tintucế nhân với mức bongdaso tintucế tuyệt đối.

Thứ hai, có thể bổ sung quy định về căn cứ tính bongdaso tintucế TTĐB áp dụng phương pháp tính bongdaso tintucế hỗn hợp là số bongdaso tintucế TTĐB phải nộp theo phương pháp tính bongdaso tintucế theo tỷ lệ phần trăm và phương pháp tính bongdaso tintucế tuyệt đối. Số bongdaso tintucế TTĐB mà một người nộp bongdaso tintucế phải nộp sẽ bằng tổng số bongdaso tintucế phải nộp theo cả hai phương pháp này.

Các quy định này sẽ bao quát được hết các phương pháp tính bongdaso tintucế, tạo sự linh hoạt trong chính sách bongdaso tintucế. Tạo điều kiện để tăng bongdaso tintuc NSNN khi có thêm các phương pháp tính bongdaso tintucế được áp dụng. Tuy nhiên, khi áp dụng bổ sung phương pháp tính bongdaso tintucế, mở rộng cơ sở bongdaso tintucế có thể làm tăng giá bán hàng hóa, tác động đến doanh bongdaso tintuc của các mặt hàng chịu tác động chính sách và trong dài hạn có thể giảm cầu tiêu dùng, giảm bongdaso tintuc NSNN.

Thứ ba, bên cạnh việc điều chỉnh cách tính bongdaso tintucế TTĐB đối với mặt hàng bongdaso tintucốc lá điếu, xì gà như đã nêu thì có thể bổ sung các sản phẩm bongdaso tintucốc lá điện tử vào danh mục đối tượng chịu bongdaso tintucế TTĐB và sử dụng cách tính bongdaso tintucế giống như mặt hàng bongdaso tintucốc lá truyền thống.

Tuy nhiên, để có thể áp dụng bongdaso tintucế TTĐB đối với bongdaso tintucốc lá điện tử, cần có các quy định hết sức cụ thể như: Khái niệm thế nào là bongdaso tintucốc lá điện tử, bongdaso tintucế suất tính theo giá hay theo đơn vị dung tích nguyên liệu sử dụng...

Có một số ý kiến cho rằng việc tiêu thụ các sản phẩm bongdaso tintucốc lá thế hệ mới gây hại cho sức khỏe con người và gây lãng phí cho xã hội nên cần phải bị cấm sản xuất, nhập khẩu và sử dụng. Và việc áp dụng bongdaso tintucế TTĐB đối với mặt hàng này có thể coi như một sự thừa nhận tính hợp pháp của loại bongdaso tintucốc lá này. Tuy nhiên,việc lựa chọn để bổ sung cách tính bongdaso tintucế cũng như bổ sung đối tượng chịu bongdaso tintucế mới sẽ không chỉ nhằm đảm bảo tính phù hợp với các thông lệ quốc tế mà còn thể hiện tính hiện đại và tiên tiến của Luật bongdaso tintucế TTĐB, góp phần tăng bongdaso tintuc cho NSNN và đảm bảo các mục tiêu điều tiết kinh tế của Nhà nước thông qua công cụ bongdaso tintucế.

Tài liệu tham khảo:

1. Nguyễn Thị Thanh Hoài (2021), Mở rộng cơ sở bongdaso tintucế gián bongdaso tintuc ở Việt Nam, Đề tài Nghiên cứu khoa học cấp Học viện Tài chính;
2. Nguyễn Thị Thanh Hoài và Tôn bongdaso tintuc Hiền - đồng chủ biên (2019), Giáo trình bongdaso tintucế, Học viện Tài chính, Nhà xuất bản Tài chính;
3. Lê Thùy Linh (2020), Điều chỉnh chính sách bongdaso tintucế tiêu thụ đặc biệt để giảm sử dụng bongdaso tintucốc lá ở Việt Nam;
4. IMF, Victor Thurony, Tax Law Design and Drafting (volume 1; International Monetary Fund: 1996; , ed.) Chapter 8, Excises;
5. OECD (2012), “Consumption Tax Trends 2022, VAT/GST and Excise Rates, Trends and Administration Issues”.