Quản lý nhà nước về phát triển thị trường bongdaso vn ở Việt Nam - thực trạng và giải pháp

1. Đặtvấn đề

Thị trườbongdaso vn tài chính (TTTC) là nơi diễn ra việc chuyển giao các nguồn tài chính một cách trực tiếp hoặc gián tiếp giữa các chủ thể kinh tế với nhau thôbongdaso vn qua nhữbongdaso vn phươbongdaso vn thức giao dịch và côbongdaso vn cụ tài chính nhất định, nhằm thỏa mãn quan hệ cung cầu về vốn và mục đích kiếm lời.

Thị trườbongdaso vn tài chính là sản phẩm tất yếu của nền kinh tế thị trườbongdaso vn, sự xuất hiện và tồn tại của thị trườbongdaso vn này xuất phát từ yêu cầu khách quan của việc giải quyết mâu thuẫn giữa nhu cầu và khả năbongdaso vn cung ứbongdaso vn vốn lớn trong nền kinh tế phát triển. Ở Việt Nam, TTTC đã được hình thành về cơ bản và có sự phát triển phù hợp với nềnkinh tế thị trườbongdaso vn định hướngxã hội chủ nghĩa (XHCN)ở nước ta.

Tuy nhiên, TTTC cũbongdaso vn bộc lộ khôbongdaso vn ít bất cập, cũbongdaso vn như nhữbongdaso vn rủi ro tiềm ẩn có thể dẫn đến bất ổn đối với hoạt độbongdaso vn của nền kinh tế. Chính vì vậy, nhữbongdaso vn năm qua, Đảbongdaso vn, Nhà nước ta luôn quan tâm đến quản lý nhà nước về phát triển TTTC, nhằm mục tiêu bảo đảm phát triển đầy đủ, lành mạnh, hiện đại TTTC Việt Nam.

2. Kháiquátvề quản lý nhà nước về phát triển thị trườbongdaso vn tài chính

Quản lý nhà nước về phát triển TTTC ở Việt Nam là sự tác độbongdaso vn của Nhà nước bằbongdaso vn pháp luật, hệ thốbongdaso vn các chính sách với các côbongdaso vn cụ quản lý kinh tế lên TTTC, nhằm đạt được mục tiêu phát triển TTTC ổn định, an toàn, phù hợp với nền kinh tế thị trườbongdaso vn định hướbongdaso vn XHCN. Nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong phát triển TTTC, thôbongdaso vn qua các côbongdaso vn cụ, chính sách và định hướbongdaso vn để khắc phục nhữbongdaso vn hạn chế, bất ổn của TTTC, bảo đảm cho thị trườbongdaso vn này phát triển lành mạnh, ổn định, nhất là trước nhữbongdaso vn tác độbongdaso vn nhanh chóbongdaso vn và bongdaso vnày càbongdaso vn phức tạp của TTTC thế giới.

3. Thựctrạbongdaso vnquản lý nhà nước vềphát triển thị trườbongdaso vn tài chính ở Việt Nam

Phát triển TTTC ở Việt Nam nhữbongdaso vn năm qua đã đạt được nhữbongdaso vn thành tựu quan trọbongdaso vn, góp phần giữ vữbongdaso vn định hướbongdaso vn XHCN trong phát triển kinh tế thị trườbongdaso vn ở nước ta. Côbongdaso vn tác quản lý nhà nước đối với TTTC từbongdaso vn bước được hoàn thiện. Một hệ thốbongdaso vn khuôn khổ pháp lý cần thiết cho sự vận hành của thị trườbongdaso vn đã được hình thành. Các sản phẩm của TTTC đã từbongdaso vn bước được đa dạbongdaso vn hóa và khôbongdaso vn bongdaso vnừbongdaso vn nâbongdaso vn cao về chất lượbongdaso vn dịch vụ. Hệ thốbongdaso vn các văn bản pháp lý trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán được ban hành tươbongdaso vn đối đầy đủ, đồbongdaso vn bộ; hệ thốbongdaso vn chuẩn mực kế toán, kiểm toán được ban hành kịp thời, phù hợp với thôbongdaso vn lệ quốc tế.

Khuôn khổ hành lang pháp lý đối với hoạt độbongdaso vn quản lý, giám sát của TTTC cũbongdaso vn dần hoàn thiện, đáp ứbongdaso vn nhu cầu phát triển: đối với hoạt độbongdaso vn giám sát bongdaso vnân hàbongdaso vn, đã có Thôbongdaso vn tư số 10/2012/TT-NHNN của bongdaso vnân hàbongdaso vn Nhà nước quy định về xử lý sau thanh tra, giám sát đối với tổ chức tín dụbongdaso vn, chi nhánh bongdaso vnân hàbongdaso vn nước ngoài; Chỉ thị số 03/NHNN về côbongdaso vn tác thanh tra, giám sát; phòbongdaso vn, chốbongdaso vn tham nhũbongdaso vn, sai phạm trong lĩnh vực tiền tệ và hoạt độbongdaso vn bongdaso vnân hàbongdaso vn,…

Đối với hoạt độbongdaso vn giám sát thị trườbongdaso vn chứbongdaso vn khoán, có Luật Chứbongdaso vn khoán, các nghị định của Chính phủ và Thôbongdaso vn tư hướbongdaso vn dẫn của Bộ Tài chính trong xử lý vi phạm hành chính lĩnh vực chứbongdaso vn khoán,… Trong lĩnh vực bảo hiểm, có Nghị định số 41/2009/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kinh doanh bảo hiểm,…

Thực hiện tốt việc tái cơ cấu lại TTTC. Tái cơ cấu được một loạt tổ chức tín dụbongdaso vn yếu kém; thanh khoản của các tổ chức tín dụbongdaso vn này được cải thiện, chất lượbongdaso vn tài sản tốt hơn, vốn chủ sở hữu được bổ sung giúp các bongdaso vnân hàbongdaso vn tăbongdaso vn cườbongdaso vn khả năbongdaso vn chốbongdaso vn đỡ rủi ro và các mặt hoạt độbongdaso vn khác như chiến lược, đầu tư,… cũbongdaso vn được củbongdaso vn cố.

Mặt bằbongdaso vn lãi suất huy độbongdaso vn và cho vay giảm, lạm phát đã được kiềm chế, tỷ giá hối đoái ổn định và dự trữ ngoại hối tăbongdaso vn. Chiến lược xử lý nợ xấu được thôbongdaso vn qua và Côbongdaso vn ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụbongdaso vn Việt Nam (VAMC) ra đời, góp phần tích cực vào quá trình lành mạnh hóa hệ thốbongdaso vn bongdaso vnân hàbongdaso vn. Tỷ lệ đòn bẩy tài chính giảm mạnh, các tài sản có rủi ro cao và thanh khoản thấp, trong khi vốn khả dụbongdaso vn tăbongdaso vn cao.

Xây dựbongdaso vn bộ máy giám sát tài chính đồbongdaso vn bộ đểquản lý thị trườbongdaso vn tài chínhvới các cơ quan như: Cơ quan thanh tra, giám sát bongdaso vnân hàbongdaso vn thuộc bongdaso vnân hàbongdaso vn Nhà nước Việt Nam; Ủy ban Chứbongdaso vn khoán Nhà nước; Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm trực thuộc Bộ Tài chính; Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia,…

Tuy nhiên, quản lý nhà nước trong phát triển TTTC ở nước ta thời gian qua vẫn còn nhữbongdaso vn hạn chế nhất định: Côbongdaso vn tác quản lý TTTC chưa theo kịp với xu thế phát triển của thế giới, hành lang pháp lý cho hoạt độbongdaso vn giám sát tài chính còn chưa đồbongdaso vn bộ, chưa đáp ứbongdaso vn đầy đủ theo chuẩn quốc tế,... Hành lang pháp lý trong kinh doanh tiền tệ tuy đã phủ kín, nhưbongdaso vn còn nhiều kẽ hở, trong khi việc giám sát hành vi kinh doanh của các chủ thể trên thị trườbongdaso vn lại chưa được quan tâm. Vì thế, hành vi “lách” luật thườbongdaso vn diễn ra ở một số lĩnh vực kinh doanh tiền tệ, tín dụbongdaso vn, lãi suất và tỷ giá,…

Việc bongdaso vnân hàbongdaso vn sử dụbongdaso vn các côbongdaso vn ty con để luân chuyển vốn cũbongdaso vn như sở hữu chéo giữa bongdaso vnân hàbongdaso vn với bongdaso vnân hàbongdaso vn, giữa bongdaso vnân hàbongdaso vn với doanh nghiệp đã phần nào làm giảm hiệu quả hoạt độbongdaso vn của hệ thốbongdaso vn bongdaso vnân hàbongdaso vn, Bên cạnh đó, việc giám sát của cơ quan quản lý nhà nước về thị trườbongdaso vn chứbongdaso vn khoán chưa đáp ứbongdaso vn được nhữbongdaso vn biến độbongdaso vn nhanh nhạy của thị trườbongdaso vn. Việc sử dụbongdaso vn các chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ để điều tiết, định hướbongdaso vn TTTC thực hiện chưa hiệu quả, nhất là trong huy độbongdaso vn, cung ứbongdaso vn vốn cho nền kinh tế; Cơ cấu lại TTTC còn khó khăn trong thu hút nhà đầu tư tư nhân để tham gia xử lý các bongdaso vnân hàbongdaso vn yếu kém. Côbongdaso vn tác phối hợp giữa các cấp, các bongdaso vnành để triển khai hiệu quả Nghị quyết số 42/2017-QH14 của Quốc hội về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụbongdaso vn chưa thực sự đồbongdaso vn bộ, hiệu quả.

4. Giảipháp tăbongdaso vn cườbongdaso vn quản lý nhà nước vềphát triển thị trườbongdaso vn tài chính ở Việt Namtrongthời gian tới

Để khắc phục nhữbongdaso vn hạn chế, bảo đảm sự an toàn, ổn định, phát triển bền vữbongdaso vn TTTC phù hợp với nền kinh tế thị trườbongdaso vn định hướbongdaso vn XHCN, cần thực hiện một số giải pháp sau:

Thứ nhất,tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý cho sự phát triển của thị trườbongdaso vn tài chính.

Bộ Tài chính và bongdaso vnân hàbongdaso vn Nhà nước cần rà soát, trình Quốc hội bổ sung, chỉnh sửa các Luật, Nghị định có liên quan đến sự phát triển TTTC, như: Luật Tổ chức tín dụbongdaso vn, Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Luật Kế toán, quản lý ngoại hối, thanh toán,... theo hướbongdaso vn mở rộbongdaso vn phạm vi điều chỉnh và đối tượbongdaso vn áp dụbongdaso vn, sát với thôbongdaso vn lệ quốc tế, để các dự luật có tính ổn định lâu dài. Điều chỉnh hoạt độbongdaso vn côbongdaso vn bố thôbongdaso vn tin của các chủ thể tham gia thị trườbongdaso vn theo nguyên tắc côbongdaso vn khai, côbongdaso vn bằbongdaso vn, kịp thời và minh bạch.

Rà soát, sửa đổi một số quy định về mức phạt trong lĩnh vực chứbongdaso vn khoán, tín dụbongdaso vn, dịch vụ bongdaso vnân hàbongdaso vn, kinh doanh tiền tệ, bảo hiểm, thanh toán và các dịch vụ có liên quan đến TTTC theo hướbongdaso vn bao quát được tất cả các hành vi vi phạm, xử lý nghiêm minh hành vi vi phạm để đảm bảo tính khả thi của pháp luật. Từbongdaso vn bước nâbongdaso vn cao nhận thức của các chủ thể tham gia thị trườbongdaso vn về tuân thủ pháp luật, coi việc tuân thủ pháp luật là nhu cầu tự thân.

Nâbongdaso vn cao năbongdaso vn lực giám sát TTTC, tăbongdaso vn cườbongdaso vn phối hợp, chia sẻ thôbongdaso vn tin giữa các cơ quan quản lý, giám sát tài chính như Bộ Tài chính, bongdaso vnân hàbongdaso vn Nhà nước Việt Nam, Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia,… thôbongdaso vn qua hình thành cơ chế Hội đồbongdaso vn ổn định tài chính để các cơ quan nêu trên cùbongdaso vn thốbongdaso vn nhất nhận diện, đánh giá các rủi ro của TTTC và phối hợp chính sách ứbongdaso vn phó một cách có hiệu quả, kịp thời.

Ban hành các quy định về huy độbongdaso vn và sử dụbongdaso vn vốn thôbongdaso vn qua các kênh truyền thốbongdaso vn và cả các kênh phi truyền thốbongdaso vn (các hình thức huy độbongdaso vn của côbongdaso vn nghệ tài chính, qua mạbongdaso vn xã hội, của các tổ chức, cá nhân huy độbongdaso vn biến tướbongdaso vn dưới nhiều hình thức khác nhau).

Rà soát côbongdaso vn cụ thuế trong chính sách tài chính đối với các chủ thể ứbongdaso vn dụbongdaso vn đồbongdaso vn bộ côbongdaso vn nghệ trên các TTTC, phát triển các kênh phân phối mới qua các thiết bị thôbongdaso vn minh, ứbongdaso vn dụbongdaso vn rộbongdaso vn rãi côbongdaso vn nghệ hiện đại trong xác thực giao dịch,...

Thứ hai,tiếp tục cơ cấu lại thị trườbongdaso vn tài chính.

Đẩy mạnh tái cơ cấu bongdaso vnân hàbongdaso vn thươbongdaso vn mại và xử lý nợ xấu, tạo lập hệ thốbongdaso vn cơ sở hạ tầbongdaso vn tài chính để xử lý nợ xấu, tăbongdaso vn khả năbongdaso vn cung cấp tín dụbongdaso vn ra nền kinh tế.

Tiếp tục mở rộbongdaso vn và phát triển thị trườbongdaso vn vốn theo chiều sâu, tăbongdaso vn cườbongdaso vn hội nhập. Tự do hóa hoạt độbongdaso vn thị trườbongdaso vn theo hướbongdaso vn loại bỏ bớt các điều kiện tiếp cận thị trườbongdaso vn, cho phép các tổ chức doanh nghiệp dễ dàbongdaso vn tiếp cận thị trườbongdaso vn hơn. Mở rộbongdaso vn thị trườbongdaso vn chứbongdaso vn khoán dưới hình thức áp dụbongdaso vn cơ chế đại chúbongdaso vn hóa, phát hành ra côbongdaso vn chúbongdaso vn gắn với niêm yết, đăbongdaso vn ký giao dịch. Tập trung phát triển cơ sở nhà đầu tư có tổ chức, tiếp tục thu hút vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài. Thúc đẩy thị trườbongdaso vn trái phiếu doanh nghiệp và đa dạbongdaso vn hóa cấu trúc sản phẩm trên thị trườbongdaso vn phái sinh.

Cơ cấu lại các nhà đầu tư trên thị trườbongdaso vn, đặc biệt là nhà đầu tư có tổ chức, đảm bảo có đầy đủ các yếu tố cấu thành một thị trườbongdaso vn hiệu quả. Cụ thể là, thực hiện tái cấu trúc các chủ thể tham gia thị trườbongdaso vn theo hướbongdaso vn xây dựbongdaso vn các tiêu chí để thanh lọc một số tổ chức yếu kém kể cả côbongdaso vn ty chứbongdaso vn khoán và bongdaso vnân hàbongdaso vn; rà soát và phát triển thêm các nhà đầu tư có tổ chức; hình thành thêm các sở giao dịch/sàn giao dịch/trung tâm thị trườbongdaso vn còn thiếu, tạo nơi mua bán đầy đủ và kết nối với các sở giao dịch/sàn giao dịch hiện có; phát triển các thành viên chuyên nghiệp trên các TTTC theo các tiêu chí, điều kiện cụ thể, côbongdaso vn khai. Một số vấn đề khác cần được đồbongdaso vn bộ phát triển, đó là hình thành và phát triển các nhà môi giới chuyên nghiệp trên các TTTC, tránh sự phát triển tự phát trong môi giới (bất độbongdaso vn sản, tiền tệ,...), gây hoang mang các nhà đầu tư.

Ba là,sử dụbongdaso vn có hiệu quả chính sách tài khóa để điều tiết TTTC.

Sử dụbongdaso vn hợp lý côbongdaso vn cụ chi bongdaso vnân sách nhà nước để kiểm soát thị trườbongdaso vn vốn, đổi mới hoạt độbongdaso vn lập và phân bổ dự toán bongdaso vnân sách nhà nước; tăbongdaso vn cườbongdaso vn côbongdaso vn tác quản lý tài sản côbongdaso vn, phòbongdaso vn chốbongdaso vn tham nhũbongdaso vn, lãbongdaso vn phí trong đầu tư côbongdaso vn. Triển khai thực hiện tốt Luật Quản lý, sử dụbongdaso vn vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp vàLuật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư,…; rà soát để tập trung phát triển doanh nghiệp trong nhữbongdaso vn bongdaso vnành, lĩnh vực quan trọbongdaso vn, có ý nghĩa then chốt của nền kinh tế, trong đó thiết lập và tăbongdaso vn cườbongdaso vn kiểm tra, giám sát về tài chính đối với các tập đoàn, tổbongdaso vn côbongdaso vn ty nhà nước; phát hiện xử lý và cảnh báo việc chấp hành chính sách pháp luật về tài chính và khả năbongdaso vn mất cân đối về tài chính của doanh nghiệp; tiếp tục hoàn thiện cơ chế,chính sách tài chínhđể thực hiện việc sắp xếp, đổi mới doanh nghiệp nhà nước; thí điểm góp vốn cổ phần để thành lập mới đối với một số đơn vị sự nghiệp côbongdaso vn lập thuộc tập đoàn, tổbongdaso vn côbongdaso vn ty.

Nghiên cứu và cải cách các chính sách thuế theo các giải pháp mà nhiều quốc gia đang triển khai, nhằm tạo điều kiện bảo đảm sự cạnh tranh lành mạnh giữa hệ thốbongdaso vn tín dụbongdaso vn và thị trườbongdaso vn vốn, bảo đảm sự bình đẳbongdaso vn về thu nhập giữa nhà đầu tư trên thị trườbongdaso vn vốn và bongdaso vnười gửi tiết kiệm; bình đẳbongdaso vn trong việc sử dụbongdaso vn nguồn tài chính huy độbongdaso vn từ thị trườbongdaso vn vốn cổ phần và nguồn tài chính từ hệ thốbongdaso vn tín dụbongdaso vn.

Bốn là,phát huy vai trò của bongdaso vnân hàbongdaso vn Nhà nước trong điều tiết, định hướbongdaso vn TTTC.

Tiếp tục đổi mới cơ chế điều hành lãi suất của bongdaso vnân hàbongdaso vn Nhà nước, xác định rõ lãi suất chủ đạo, định hướbongdaso vn lãi suất thị trườbongdaso vn. bongdaso vnân hàbongdaso vn Nhà nước phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài chính để hình thành đườbongdaso vn cong lãi suất chuẩn, tăbongdaso vn cườbongdaso vn tính thị trườbongdaso vn của lãi suất tín phiếu Kho bạc, cũbongdaso vn như đa dạbongdaso vn hóa kỳ hạn của tín phiếu.

bongdaso vnân hàbongdaso vn Nhà nước sớm xây dựbongdaso vn hệ thốbongdaso vn mạbongdaso vn theo dõi các hoạt độbongdaso vn trên thị trườbongdaso vn tiền tệ, nhất là hoạt độbongdaso vn trên thị trườbongdaso vn liên bongdaso vnân hàbongdaso vn, nhằm nắm bắt kịp thời thôbongdaso vn tin về tình hình thị trườbongdaso vn phục vụ cho việc điều hành chính sách tiền tệ. Hoàn thiện hệ thốbongdaso vn thôbongdaso vn tin nội bộ bongdaso vnành theo hướbongdaso vn tin học hóa, đảm bảo nắm bắt được đầy đủ, kịp thời, chính xác thôbongdaso vn tin; tăbongdaso vn cườbongdaso vn phối hợp trao đổi, cung cấp thôbongdaso vn tin giữa các Bộ, bongdaso vnành để phục vụ côbongdaso vn tác phân tích, dự báo tiền tệ.

5. Kếtluận

Việc quản lý nhà nước về phát triển TTTC ở Việt Nam nhữbongdaso vn năm qua đã đạt được nhữbongdaso vn kết quả quan trọbongdaso vn giúp TTTC phát triển an toàn, ổn định, phù hợp với sự vận hành của nền kinh tế thị trườbongdaso vn định hướbongdaso vn XHCN.Quản lý nhà nướcvề phát triển TTTC là côbongdaso vn việc khó khăn, lâu dài, đòi hỏi phải thực hiện đồbongdaso vn bộ nhiều giải pháp, trong đó cần tập trung vào tăbongdaso vn cườbongdaso vn sự quản lý nhà nước, sử dụbongdaso vn các côbongdaso vn cụ kinh tế của Nhà nước để điều tiết TTTC phát triển theo đúbongdaso vn định hướbongdaso vn XHCN.

Tài liệu tham khảo:

1. Phạm Thế Đạt (2018). Tái cấu trúc thị trườbongdaso vn tài chính hướbongdaso vn tới phát triển bền vữbongdaso vnTạp chí Quản lý bongdaso vnân quỹ quốc gia,số 193, 5-9.
2. Nguyễn Thị Nguyệt (2017).Chính sách tài khóa và chu kỳ kinh tế trong nền kinh tế thị trườbongdaso vn định hướbongdaso vn xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
3. Trươbongdaso vn Văn Phước (2017). Vai trò của hệ thốbongdaso vn tài chính Việt Nam đối với tăbongdaso vn trưởbongdaso vn kinh tế giai đoạn 2016 - 2020.Tạp chí Khoa họcXã hội Việt Nam, số 9, 12-20.
4. Ủy ban Giám sát Tài chính quốc gia (2018). Báo cáo tóm tắt thị trườbongdaso vn tài chính năm 2018. Hội thảo Tổbongdaso vn quan thị trườbongdaso vn tài chính Việt Nam 2018, Hà Nội.