Giải pháp nâng cao chất lượng quản lý rủi bongdaso vn tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

Đánh giá chung về quản lý rủi bongdaso vn tín dụng tại ngân hàng thương mại

Tình hình nợ xấu và chất lượng tín dụng tại bongdaso vn ngân hàng thương mại

Vào cuối năm 2022, nợ xấu nội bảng của hệ thống NHTM là 1,92% (Nguyễn Vũ, 2023), tuy nhiên, nhiều ngân hàng vừa công bố kết quả kinh doanh quý IV và cả năm 2022 không khả quan, cho thấy nợ xấu đang có diễn biến gia tăng, dù tỷ lệ dự phòng giảm (Bảng 1).

Bảng 1: Tỷ lệ nợ xấu/dư nợ tại thời điểm ngày 31/12/2022

Nguy cơ gia tăng bongdaso vn khoản nợ xấu một phần xuất phát từ việc sau thời gian cơ cấu thời hạn trả nợ cho khách hàng chịu ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 theo Thông tư số 14/2021/TT-NHNN, ngày 07/9/2021 của Ngân hàng Nhà nước sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 01/2020/TT-NHNN, ngày 13/3/2020 của Ngân hàng Nhà nước quy định về việc tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn, giảm lãi, phí, giữ nguyên nhóm nợ nhằm hỗ trợ khách hàng chịu ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 kết thúc vào ngày 30/6/2022. Tỷ lệ nợ xấu điều chỉnh (nợ xấu nội bảng và trái phiếu đặc biệt do Công ty Quản lý tài sản - VAMC phát hành) tại thời điểm ngày 30/9/2022 của toàn ngành là khoảng 2,6%, tăng nhẹ so với mức 2,5% hồi đầu năm. Nhiều ngân hàng lớn ghi nhận tăng nhẹ tỷ lệ nợ xấu từ 0,1-0,3 điểm phần trăm. Trong hệ thống có đến 7 ngân hàng giữ được tỷ lệ nợ xấu dưới 1%, 2 ngân hàng đạt tỷ lệ dự phòng bao nợ xấu trên dưới 300%, điển hình là Vietcombank, MB, ACB, Techcombank, BacABank, TPBank…

Dự báo Ngân hàng Nhà nước tiếp tục điều hành chính sách tiền tệ thắt chặt trong năm 2023-2024, trong bối cảnh kinh tế vĩ mô vẫn còn nhiều biến động, thị trường bất động sản và trái phiếu doanh nghiệp đang gặp nhiều khó khăn, chính sách lãi suất của Ngân hàng Trung ương Mỹ còn gây áp lực lên tỷ giá, lãi suất và lạm phát. Cùng với nguy cơ căng thẳng thanh khoản, ngành ngân hàng sẽ phải đối mặt với chi phí vốn tăng trong năm tới. Điều này sẽ khiến cho biên lãi ròng (NIM) của bongdaso vn ngân hàng sẽ bị thu hẹp. Do đó, việc nâng cao chất lượng tín dụng, cũng như QLRRTD sẽ càng được bongdaso vn NHTM quan tâm.

Một số kết quả tích cực

Chiến lược, chính sách định hướng cho hoạt động QLRRTD ngày càng rõ ràng và mang tính thực tiễn: Phần lớn bongdaso vn ngân hàng đã xây dựng được bongdaso vn định hướng chiến lược trong cấp tín dụng. Hàng năm, bongdaso vn ngân hàng đều có chính sách ưu tiên, chú trọng phát triển tín dụng cho một số ngành phù hợp với chính sách phát triển kinh tế và thị trường mục tiêu của ngân hàng.

Bắt đầu hình thành mô hình tổ chức theo hướng tập trung cho QLRRTD:Luật Các tổ chức tín dụng (năm 2010) và Luật Các tổ chức tín dụng sửa đổi, bổ sung (năm 2017) đã đưa ra nhiều quy định mới về tổ chức quản trị điều hành trong ngân hàng. Hầu hết các ngân hàng đã xây dựng được mô hình tổ chức theo thông lệ quốc tế, chú trọng quản lý rủi bongdaso vn (QLRR) nói chung, trong đó có QLRRTD. Cụ thể, tất cả các ngân hàng đều hình thành Ủy ban QLRR, với vai trò tư vấn cho Hội đồng quản trị, Hội đồng thành viên về QLRR.

Xây dựng được quy trình cấp tín dụng chặt chẽ, tạo điều kiện để kiểm soát rủi bongdaso vn tín dụng ngay từ khi mới xuất hiện:Mặc dù có sự khác nhau giữa các ngân hàng, nhưng về cơ bản, quy trình tín dụng đều đã được các ngân hàng xây dựng rất chặt chẽ, bao gồm nhiều bước đi cụ thể, có sự kết nối, kế thừa và mang nội dung kiểm soát lẫn nhau giữa các bước/các khâu trong quy trình. Trong khâu thẩm định/phân tích tín dụng - một nội dung của quy trình tín dụng, các ngân hàng đã chú trọng phân tích tình hình hoạt động của người vay; nghiên cứu, nâng cao chất lượng thẩm định các khoản vay, các dự án đầu tư, chú ý phân tích hiệu quả và các yếu tố tác động đến dự án để thấy được rủi bongdaso vn của khoản vay. Thực hiện tốt việc kiểm tra tín dụng, phối hợp tốt với kiểm soát nội bộ trong việc kiểm tra chéo.

Xây dựng và áp dụng hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ nhằm đo lường rủi bongdaso vn giao dịch tín dụng:Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ của các ngân hàng thường được cấu trúc riêng biệt đối với 3 nhóm đối tượng khách hàng chính, gồm: nhóm khách hàng doanh nghiệp; nhóm khách hàng cá nhân/hộ kinh doanh và nhóm khách hàng là định chế tài chính. Mặc dù hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ chỉ giúp ngân hàng đo lường rủi bongdaso vn giao dịch, chưa đánh giá được rủi bongdaso vn danh mục tổng thể, nhưng việc xây dựng và áp dụng hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ cho thấy bước tiến mới của các ngân hàng trong tiến trình vận dụng các chuẩn mực quốc tế về QLRR vào điều kiện cụ thể tại Việt Nam.

Một số tồn tại, hạn chế

Môi trường QLRRTD chưa đáp ứng được bongdaso vn yêu cầu của Ủy ban Basel và thông lệ quốc tế:Việc hoạch định chiến lược còn khá đơn giản, hầu hết chỉ mang nội dung định hướng phát triển chung, chưa đưa ra được một danh mục tín dụng, kế hoạch cụ thể, trong đó tỷ trọng dư nợ từng ngành, từng khu vực, từng đối tượng chưa được xây dựng cụ thể nhằm hạn chế rủi bongdaso vn tín dụng tập trung. Các mục tiêu đặt ra cũng chỉ ở mức đơn giản, thông qua các con số về tốc độ tăng trưởng tín dụng cho toàn ngân hàng, tỷ trọng nợ xấu/nợ quá hạn cần khống chế, hoặc được xử lý. Mức độ tổn thất tín dụng thể hiện “khẩu vị rủi bongdaso vn” của ngân hàng không được cụ thể hóa cho từng ngành, từng khu vực thị trường, từng loại sản phẩm tín dụng.

Duy trì mô hình tổ chức quản trị phân tán, chưa tách bạch bongdaso vn chức năng dễ dẫn đến xung đột quyền lợi trong QLRRTD:Ở một số ngân hàng, chức năng của bộ phận QLRR chưa được hiểu đúng. Tình trạng bộ phận QLRR tham gia vào khâu thẩm định/tái thẩm định tín dụng không chỉ diễn ra ở những ngân hàng nhỏ, mà cả các ngân hàng lớn, như: BIDV hay Vietinbank. Điều đó cho thấy, chưa thực sự tách biệt giữa chức năng tạo rủi bongdaso vn (tác nghiệp) và chức năng QLRR. Tính độc lập của QLRR chưa được đảm bảo, dẫn đến hiệu quả quản trị thấp.

Chưa có một hệ thống đo lường rủi bongdaso vn tín dụng phù hợp với thông lệ quốc tế:Mỗi thành phần rủi bongdaso vn có một cách thức đo lường riêng. Ủy ban Basel trong Hiệp ước Basel II đã khuyến khích các ngân hàng dùng mô hình nội bộ để đo lường rủi bongdaso vn riêng biệt của ngân hàng mình. Nhiều ngân hàng tại các nước phát triển đã sử dụng các mô hình khác nhau để đo lường rủi bongdaso vn, từ đó tiến hành trích lập dự phòng hoặc tính mức vốn tương xứng để bù đắp cho tổn thất. Tuy nhiên, các mô hình này chưa được áp dụng tại Việt Nam.

Giải pháp nâng cao chất lượng quản lý rủi bongdaso vn tín dụng tại các ngân hàng thương mại

Từ thực trạng trên, tác giả đề xuất một số giải pháp nhằm góp phần nâng cao chất lượng QLRRTD tại bongdaso vn NHTM trong điều kiện phát triển và hội nhập như sau:

Thứ nhất,kịp thời nghiên cứu đưa vào áp dụng mô hình QLRR phù hợp với bongdaso vn quy định hiện hành, đặc điểm hoạt động của từng NHTM và thông lệ quốc tế.

Các NHTM cần nhanh chóng hình thành hệ thống QLRR theo nguyên tắc tập trung, ngành dọc, đảm bảo tính độc lập của hệ thống này với hệ thống kinh doanh. Bộ phận chịu trách nhiệm về rủi bongdaso vn tín dụng sẽ là bộ phận của hệ thống này. Nhanh chóng hoàn hiện mô hình tổ chức Ban QLRR của từng NHTM theo nguyên tắc: Ban QLRR hoạt động độc lập với các ban khác, chịu sự điều hành trực tiếp của Hội đồng quản trị và Tổng giám đốc. Cũng cần xây dựng và ban hành quy chế, điều lệ hoạt động của Ban QLRR với các tổ chức; phòng, ban chức năng nghiệp vụ trong và ngoài hệ thống. Xây dựng hệ thống chuẩn mực, các quy trình phòng ngừa và xử lý rủi bongdaso vn, đặc biệt là chú trọng các giải pháp dự báo và phòng ngừa rủi bongdaso vn. Chỉ chấp nhận các loại rủi bongdaso vn cho phép đối với từng nghiệp vụ sau khi đã phân tích chi tiết trên tất cả các khía cạnh luật pháp và kinh tế.

Thứ hai,tăng cường quản lý nhân lực và đào tạo cán bộ cả về trình độ chuyên môn lẫn phẩm chất đạo đức.

Đã đến lúc bongdaso vn ngân hàng nên coi chiến lược quản lý nguồn nhân lực là một nội dung trọng tâm. Thực tế chứng tỏ rằng, mặc dù nhiều điều luật và bongdaso vn quy trình, quy chế được ban hành, nhưng nếu thiếu những cán bộ có năng lực và đạo đức nghề nghiệp thì những tồn tại, hạn chế vẫn còn đó.

Trước tiên, cần có văn bản quy định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ của tất cả bongdaso vn đơn vị, phòng, ban và sau đó là mô tả từng vị trí công việc trong ngân hàng. Căn cứ vào đó, NHTM có thể đánh giá và phân loại toàn bộ bongdaso vn vị trí công việc, đồng thời đưa ra bongdaso vn yêu cầu về kỹ năng và kiến thức cho cán bộ đảm nhiệm công việc đó. Trên cơ sở những tiêu chuẩn và yêu cầu chung đó mà tổ chức bongdaso vn chương trình đào tạo nhân lực thích hợp.

NHTM phối hợp với các đơn vị liên quan thường xuyên tổ chức các khóa đào tạo và bồi dưỡng kiến thức dưới nhiều hình thức, để nâng cao năng lực đánh giá, đo lường, phân tích rủi bongdaso vn cho cán bộ, đảm bảo ngày càng tăng cường các kiến thức về kinh tế thị trường và nghiệp vụ ngân hàng hiện đại. Đặc biệt, đối với cán bộ tín dụng, họ phải được đào tạo thường xuyên để cập nhật đầy đủ các kiến thức về luật, quản lý tài chính, về hoạt động ngân hàng..., để có thể hiểu, nhận biết, phân tích và kiểm soát được rủi bongdaso vn có thể phát sinh trong phạm vi công việc của mình.

Cần có chính sách đối với cán bộ quản lý theo hướng từng bước tiêu chuẩn hóa cán bộ, thực hiện chuyên môn hóa trong việc sử dụng cán bộ. Công tác đánh giá khả năng và hiệu quả làm việc phải được tiến hành tại mỗi đơn vị theo chương trình do hội sở chính chỉ đạo. Theo khuyến nghị của bongdaso vn chuyên gia về QLRR, không có phương pháp phân tích phức tạp nào có thể thay thế được kinh nghiệm và đánh giá chuyên môn trong QLRR. Do đó, để QLRR hiệu quả, bongdaso vn NHTM cần tăng cường cán bộ chuyên môn hóa và kinh nghiệm về QLRR, đặc biệt là QLRRTD.

Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị tư tưởng, tác phong làm việc, ý thức tuân thủ quy chế, chống lại các rủi bongdaso vn đạo đức trong quá trình hoạt động.

Xây dựng chế độ khen thưởng phù hợp, kết hợp với khuyến khích vật chất và tinh thần, đề cao trách nhiệm cá nhân, gắn trách nhiệm của cán bộ với bongdaso vn nghiệp vụ giao dịch thực hiện. Cũng cần có chế độ kỷ luật thích đáng với cán bộ sai phạm, mạnh dạn đưa ra khỏi ngành bongdaso vn cán bộ yếu kém, tha hóa về đạo đức.

Thứ ba,chú trọng đầu tư hơn nữa cho công nghệ thông tin nhằm phục vụ cho việc phân tích, đánh giá, đo lường rủi bongdaso vn, trong đó có rủi bongdaso vn tín dụng.

Thông tin về khách hàng là cơ sở quan trọng để ngân hàng có những quyết định đúng đắn khi cho vay và tài trợ thương mại, đồng thời cũng là cơ sở nhận định và lượng hóa các rủi bongdaso vn có thể xảy ra. Công tác QLRR đòi hỏi rất nhiều thông tin cả trong và ngoài ngân hàng, khối lượng thông tin cần thu thập và xử lý nhiều, mặt khác yêu cầu thông tin là phải cập nhật, được phân loại theo những tiêu thức hợp lý để phục vụ kịp thời yêu cầu quản trị, điều hành. Do vậy, để công tác QLRR đạt hiệu quả như mong muốn, đầu tư cho công nghệ thông tin phải được chú trọng hơn nữa.

Để phục vụ yêu cầu quản lý, cần có hệ thống công nghệ thông tin gồm bongdaso vn chương trình phần mềm thích hợp để khai thác, phân tích thông tin. Thực tế cho thấy, không thể đưa ra những kết luận, những nhận định chung chung mà bongdaso vn kết luận hay nhận định phải được đưa ra từ kết quả phân tích số liệu một cách khoa học. Bởi vậy, việc đầu tư bongdaso vn trang thiết bị công nghệ thông tin hiện đại, thích hợp với tính chất và quy mô công việc nhằm truy cập, xử lý một khối lượng thông tin rất lớn bằng bongdaso vn kỹ thuật tính toán và phân tích hiện đại là rất cần thiết.

Các NHTM cần thiết lập và hoàn thiện mạng thông tin nội bộ (intranet); xây dựng hệ thống thông tin quản lý (MIS) với việc cập nhật các thông tin liên quan đến QLRR nói chung và QLRRTD nói riêng, như: thông tin về nền kinh tế, thị trường, lãi suất, thông tin về rủi bongdaso vn trong hoạt động của các NHTM... Điều này sẽ góp phần hạn chế các rủi bongdaso vn trong quá trình tác nghiệp do thông tin không cân xứng.

Thứ tư,đẩy mạnh công tác kiểm tra, kiểm soát tín dụng bongdaso vn toàn hệ thống.

Bộ phận kiểm soát nội bộ hay còn được gọi là kiểm soát tổng hợp của NHTM phải được tổ chức độc lập hoàn toàn với tất cả các bộ phận khác, chỉ chịu sự lãnh đạo trực tiếp của Ban điều hành. Các kiểm soát viên cần được trang bị đầy đủ điều kiện, phương tiện cần thiết để làm việc, đặc biệt là sự trợ giúp, ủng hộ vô điều kiện của Hội đồng quản trị và Ban điều hành để có thể thực hiện tốt quyền kiểm soát của mình đối với tất cả các bộ phận khác trong ngân hàng. Quyền hạn, trách nhiệm của Ban kiểm soát phải được xác định rõ ràng với đội ngũ cán bộ có năng lực, làm việc công tâm. Ban kiểm soát có nhiệm vụ: (i) Theo dõi sự chấp hành các quy chế Nhà nước hiện hành, cũng như trong nội bộ ngân hàng thông qua việc thẩm tra tất cả các yếu tố có nghi vấn; (ii) Đảm bảo công tác kiểm tra hoạt động của các chi nhánh và sự chấp hành mức ủy quyền phán quyết; (iii) Góp phần xác định và quản lý hạn mức rủi bongdaso vn; (iv) Xây dựng văn hóa phòng ngừa rủi bongdaso vn trong toàn hệ thống ngân hàng. Kiểm soát nội bộ phải là người bảo vệ ngân hàng, đảm bảo cho các quy trình, quy chế đã ban hành được áp dụng có hiệu quả. Ban kiểm soát còn có vai trò phòng ngừa rủi bongdaso vn và xác định những vùng rủi bongdaso vn đối với các hoạt động của ngân hàng, nhằm giảm thiểu rủi bongdaso vn có thể xảy ra.

Thứ năm,sử dụng các nghiệp vụ tài chính phát sinh để hạn chế rủi bongdaso vn ngân hàng.

Để phòng ngừa rủi bongdaso vn trong hoạt động, hệ thống ngân hàng thường sử dụng các nghiệp vụ tài chính phái sinh nhằm hạn chế những rủi bongdaso vn này. Tuy nhiên, đối với các NHTM ở Việt Nam, các nghiệp vụ này còn rất mới mẻ. Vì thế, việc nghiên cứu và áp dụng các nghiệp vụ này trong quản lý là biện pháp hữu hiệu để hạn chế những rủi bongdaso vn có thể xảy ra dẫn đến hậu quả xấu cho các NHTM và cả nền kinh tế. Dưới đây, tác giả xin đề cập đến một số nghiệp vụ phái sinh chuẩn và không chuẩn, hay còn gọi là công cụ phái sinh độc lập và công cụ phái sinh “được gắn thêm” đang được giao dịch phổ biến trên thị trường tài chính quốc tế:

(1) Hợp đồng mua - bán trước: Là thỏa thuận mua hoặc bán một tài sản (hàng hóa hoặc bongdaso vn tài sản tài chính) tại một thời điểm trong tương lai với mức giá đã xác định trước.

(2) Hợp đồng mua - bán bongdaso vn tương lai:Là công cụ tài chính phái sinh tương tự như hợp đồng mua - bán trước.

(3) Hợp đồng quyền chọn (quyền chọn mua hoặc bán):Được thực hiện với bongdaso vn hoạt động mua, bán: cổ phiếu, chỉ số thị trường chứng khoán, ngoại tệ, công cụ nợ, bongdaso vn hợp đồng mua bán tương lai và hàng hóa.

(4) Nghiệp vụ hoán đổi:Là một hợp đồng trong đó hai bên thỏa thuận trao đổi nghĩa vụ thanh toán. Thông thường giao dịch này bao gồm bongdaso vn thanh toán lãi, và trong một số trường hợp là thanh toán nợ gốc.

(5) Một số công cụ phái sinh khác:Hợp đồng quyền chọn lãi suất chặn trên và chặn hai đầu; nghiệp vụ tiền gửi kết hợp quyền chọn tiền tệ.../.

Tài liệu tham khảo:

1. bongdaso vn ngân hàng thương mại (2023), Báo cáo tài chính kiểm toán năm 2022 của bongdaso vn ngân hàng: TPBank, Bản Việt, PGBank, VIB, VPBank, Saigonbank, LienVietPostBank

2. Nguyễn Vũ (2023), Đẩy nhanh tiến độ xử lý nợ xấu, truy cập từ https://sbv.gov.vn/webcenter/ portal/cds_sbv/menu/trangchu/tinmoinhat/tmn_chitiet?dDocName=SBV557439&p=1&_afrLoop =19511722390751466#%40%3F_afrLoop%3D19511722390751466%26centerWidth%3D100%2 525%26dDocName%3DSBV557439%26leftWidth%3D0%26p%3D1%26rightWidth%3D0%26sh owFooter%3Dfalse%26showHeader%3Dfalse%26_adf.ctrl-state%3D1czgqc6f5j_83

3. Nguyễn Thị Vân Anh (2014), Hạn chế rủi bongdaso vn cho hệ thống ngân hàng thông qua áp dụng Basel II - nhìn từ kinh nghiệm quốc tế, Tạp chí Thị trường Tài chính Tiền tệ, số 20, 36-39.

4. Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng (2004), Basel II.

5. Văn phòng Quốc hội (2017), Văn bản hợp nhất Luật bongdaso vn tổ chức tín dụng.

6. Viện Nghiên cứu khoa học ngân hàng (2009), Thực trạng rủi bongdaso vn tín dụng của các ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay và các giải pháp phòng ngừa hạn chế, Nxb Thống kê.