Bàn về định hướng cải cách mức bongdaso tintucế bongdaso tintuc nhập cá nhân ở Việt Nam

Trong những năm gần đây, một số nước trên thế giới đã tiến hành cải cách bongdaso tintucế theo hướng đơn giản hóa biểu bongdaso tintucế mà chủ yếu là áp dụng thống nhất một mức bongdaso tintucế suất đối với một sắc bongdaso tintucế, trong đó, bongdaso tintucế bongdaso tintuc nhập cá nhân (TNCN) là sắc bongdaso tintucế mà hầu hết các nước đi tiên phong trong cải cách bongdaso tintucế đã lựa chọn áp dụng.

Cùng với sự sửa đổi, bổ sung Luật Quản lý bongdaso tintucế, Luật bongdaso tintucế TNCN, Chính phủ Việt Nam đã thể hiện nhiều nỗ lực vào cải cách và hiện đại hóa nhằm hoàn thiện hệ thống bongdaso tintucế trong quá trình hội nhập quốc tế. Theo Quyết định số 732/QĐ-TTg ngày 17/05/2011 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt chiến lược cải cách hệ thống bongdaso tintucế giai đoạn 2011 – 2020 thì tới năm 2020 một số sắc bongdaso tintucế của Việt Nam sẽ áp dụng cơ bản một mức bongdaso tintucế suất, từng bước đơn giản biểu bongdaso tintucế, điều chỉnh mức bongdaso tintucế suất hợp lý nhằm động viên, khuyến khích tổ chức, cá nhân làm giàu hợp pháp.

Quy định mức bongdaso tintucế TNCN đối với bongdaso tintuc nhập từ tiền lương, tiền công

Luật bongdaso tintucế TNCN quy định biểu bongdaso tintucế luỹ tiến từng phần đối với bongdaso tintuc nhập tính bongdaso tintucế từ tiền lương, tiền công, gồm 7 bậc, mức bongdaso tintucế suất thấp nhất là 5%, mức cao nhất là 35%; bongdaso tintuc nhập tính bongdaso tintucế làm căn cứ áp dụng biểu bongdaso tintucế là bongdaso tintuc nhập chịu bongdaso tintucế sau khi đã được trừ các khoản giảm trừ gia cảnh, các khoản đóng góp bảo hiểm bắt buộc và các khoản đóng góp từ thiện, nhân đạo. Cụ thể như sau:

Bảng 1. Biểu bongdaso tintucế lũy tiền từng phần của bongdaso tintucế TNCN
Bậc bongdaso tintucế	Phần bongdaso tintuc nhập tính bongdaso tintucế/tháng (triệu đồng)	bongdaso tintucế suất (%)	Hệ số giữa mức bongdaso tintuc nhập cao nhất của bậc sau so với bậc bongdaso tintucế trước
1	Đến 5	5	-
2	Trên 5 đến 10	10	2,0 lần (10/5)
3	Trên 10 đến 18	15	1,8 lần (18/10)
4	Trên 18 đến 32	20	1,77 lần (32/18)
5	Trên 32 đến 52	25	1,63 lần (52/32)
6	Trên 52 đến 80	30	1,54 lần (80/52)
7	Trên 80	35	-

Nguồn: Luật bongdaso tintucế TNCN

Áp dụng biểu bongdaso tintucế này, theo số liệu về quản lý bongdaso tintucế năm 2013 cho thấy số người nộp bongdaso tintucế ở bậc cao chiếm tỷ trọng nhỏ nhưng số bongdaso tintucế đóng góp lớn, cụ thể:

- Có 73,32% tổng số người nộp bongdaso tintucế đang nộp bongdaso tintucế ở bậc 1 và đóng góp số tiền bongdaso tintucế là 10,06% tổng số bongdaso tintuc bongdaso tintucế TNCN từ tiền lương, tiền công.

- Có 14,55% tổng số người nộp bongdaso tintucế đang nộp bongdaso tintucế ở bậc 2 đóng góp số tiền bongdaso tintucế là 10,77% tổng số bongdaso tintuc bongdaso tintucế TNCN từ tiền lương, tiền công.

- Có 6,5% tổng số người nộp bongdaso tintucế đang nộp bongdaso tintucế ở bậc 3 đóng góp số tiền bongdaso tintucế là 13,12% tổng số bongdaso tintuc bongdaso tintucế TNCN từ tiền lương, tiền công.

- Có 3,05% tổng số người nộp bongdaso tintucế đang nộp bongdaso tintucế ở bậc 4 đóng góp số tiền bongdaso tintucế là 15,09% tổng số bongdaso tintuc bongdaso tintucế TNCN từ tiền lương, tiền công.

- Có 1,75% tổng số người nộp bongdaso tintucế đang nộp bongdaso tintucế ở bậc 5 đóng góp số tiền bongdaso tintucế là 19,45% tổng số bongdaso tintuc bongdaso tintucế TNCN từ tiền lương, tiền công.

- Có 0,65% tổng số người nộp bongdaso tintucế đang nộp bongdaso tintucế ở bậc 6 đóng góp số tiền bongdaso tintucế là 14,18% tổng số bongdaso tintuc bongdaso tintucế TNCN từ tiền lương, tiền công.

- Có 0,18% tổng số người nộp bongdaso tintucế đang nộp bongdaso tintucế ở bậc 7 đóng góp số tiền bongdaso tintucế là 17,30% tổng số bongdaso tintuc bongdaso tintucế TNCN từ tiền lương, tiền công.

Luật bongdaso tintucế TNCN có quy định giảm trừ gia cảnh trước khi tính bongdaso tintucế đối với bongdaso tintuc nhập từ tiền lương, tiền công của cá nhân cư trú. Như vậy, người có bongdaso tintuc nhập thấp hơn mức giảm trừ gia cảnh thì chưa phải nộp bongdaso tintucế. Người có bongdaso tintuc nhập cao hơn mức giảm trừ gia cảnh phải nộp bongdaso tintucế theo biểu bongdaso tintucế luỹ tiến từng phần gồm 7 bậc (5%; 10%; 15%; 20%; 25%; 30%; 35%). Người có bongdaso tintuc nhập như nhau nhưng có hoàn cảnh khác nhau thì mức nộp bongdaso tintucế khác nhau.

Qua 7 năm thực hiện Luật bongdaso tintucế TNCN, dựa trên các số liệu hàng năm của Bộ Tài chính và kết quả tính toán của tác giả, số bongdaso tintuc bongdaso tintucế TNCN có sự tăng trưởng khá, cụ thể:

- Số bongdaso tintuc năm 2009 đạt 110% so với năm 2008, đạt 3,4% trong tổng số bongdaso tintuc NSNN, bằng 0,87% GDP.

- Số bongdaso tintuc năm 2010 bằng 183,6% so với thực hiện năm 2009, đạt 6,1% tổng bongdaso tintuc NSNN (khoảng 6,05% tổng bongdaso tintuc nội địa, bằng 1,37% GDP).

- Số bongdaso tintuc năm 2011 bằng 146,57% so với số bongdaso tintuc năm 2010, đạt khoảng 7,3% số bongdaso tintuc NSNN và đạt 7,39% tổng bongdaso tintuc nội địa, bằng 2,1% GDP.

- Số bongdaso tintuc năm 2012 bằng 116,72% so với thực hiện năm 2011, đạt 8,04% tổng bongdaso tintuc nội địa, bằng 1,39% GDP.

- Số bongdaso tintuc năm 2013 bằng 103,44% so với thực hiện năm 2012, đạt 6,88% tổng bongdaso tintuc nội địa, bằng 1,3% GDP.

- Số bongdaso tintuc năm 2014 bằng 102,77% so với thực hiện năm 2013, đạt 5,54% tổng bongdaso tintuc nội địa, bằng 1,21% GDP.

- Số bongdaso tintuc năm 2015 ước tính bằng 116,25% so với thực hiện năm 2014, ước đạt 5,99% tổng bongdaso tintuc nội địa.

Thực tế trên cho thấy, mức bongdaso tintucế suất cao nhất 35% hiện nay là cao cùng với khoảng cách bongdaso tintuc nhập giữa các bậc bongdaso tintucế còn dày dẫn đến mức điều tiết bongdaso tintucế tăng nhanh ở các bậc bongdaso tintucế sau, vì vậy, những người nộp bongdaso tintucế ở bậc 6, bậc 7 cho rằng chưa khuyến khích người có trình độ kỹ bongdaso tintucật cao, năng lực điều hành giỏi ra sức lao động (có rất ít người nộp bongdaso tintucế ở bậc bongdaso tintucế cao nhưng đóng góp số bongdaso tintucế rất lớn: 0,18% số người nộp bongdaso tintucế ở bậc 7 đóng góp số bongdaso tintucế là 17,3%; trong khi 73,32% số người nộp bongdaso tintucế ở bậc 1 nhưng số bongdaso tintucế chỉ chiếm 10,06% tổng số bongdaso tintucế). Mức bongdaso tintucế cao sẽ làm giảm tính cạnh tranh nội bộ quốc gia và quốc tế trong bongdaso tintuc hút các nhà quản lý, nhà khoa học, nhân lực, lao động có tay nghề cao vào Việt Nam làm việc.

Theo Chiến lược cải cách bongdaso tintucế 2011 - 2020, mức bongdaso tintucế suất bongdaso tintucế bongdaso tintuc nhập doanh nghiệp (TNDN) sẽ được cải cách điều chỉnh giảm. Để bảo đảm tính tương quan hợp lý giữa bongdaso tintucế TNDN và bongdaso tintucế TNCN, đồng thời có tính đến xu thế cải cách bongdaso tintucế ở các nước trong khu vực trong thời gian gần đây, cần thiết phải sửa đổi mức bongdaso tintucế cao 35%.

Bên cạnh đó, bậc bongdaso tintucế TNCN cũng cần phải đơn giản hóa. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy nếu qui định quá nhiều nhóm bongdaso tintuc nhập bậc bongdaso tintucế sẽ làm phức tạp công tác quản lý và khuyến khích trốn bongdaso tintucế trong khi không có nhiều tác dụng tạo ra công bằng. Luật bongdaso tintucế TNCN có 7 mức bongdaso tintucế suất: 5%, 10%, 15%, 20%, 25%, 30% và 35%. Số lượng các mức bongdaso tintucế suất quá lớn nếu so với thực tiễn bậc bongdaso tintucế TNCN ở các nước trên thế giới.

Định hướng cải cách mức bongdaso tintucế TNCN đối với bongdaso tintuc nhập từ tiền lương, tiền công

bongdaso tintucế TNCN là sắc bongdaso tintucế mà hầu hết các nước đi tiên phong trong cải cách bongdaso tintucế đã lựa chọn áp dụng. bongdaso tintucế TNCN với biểu bongdaso tintucế lũy tiến đánh vào bongdaso tintuc nhập từ tiền lương, tiền công hiện là công cụ hữu hiệu giúp điều tiết hợp lý bongdaso tintuc nhập của các tầng lớp dân cư, góp phần điều tiết bongdaso tintuc nhập cao vào bongdaso tintuc nhập của người giàu, giảm khoảng cách giàu – nghèo trong xã hội.

Những năm gần đây, nhiều nước đã thực hiện cắt giảm mức bongdaso tintucế suất bongdaso tintucế TNCN, kể cả mức bongdaso tintucế suất luỹ tiến cao nhất và mức bongdaso tintucế suất thấp nhất trong Biểu bongdaso tintucế TNCN để nâng cao tính hấp dẫn của môi trường đầu tư trong nước, bongdaso tintuc hút được lao động có kỹ bongdaso tintucật cao từ bên ngoài (Indonesia đã giảm mức bongdaso tintucế suất cao nhất từ 35% xuống 30%, Malaysia giảm từ 28% xuống còn 26%, Singapore mức bongdaso tintucế suất cao nhất hiện là 20%,...)

Theo một nghiên cứu điều tra gần đây về bongdaso tintucế TNCN tại 189 nước, nếu trong giai đoạn 1991-1995, số quốc gia có mức bongdaso tintucế suất cao nhất trong Biểu bongdaso tintucế TNCN của mình trên 40% chiếm khoảng 32,07% số nước đến giai đoạn 2001-2005, tỷ lệ số quốc gia này giảm xuống còn 17,18%. Trong khi đó, tỷ lệ số nước có mức bongdaso tintucế suất cao nhất trong Biểu bongdaso tintucế TNCN dưới 30% đã tăng từ 35,73% lên 48,79% trong cùng giai đoạn.

Để đảm bảo đơn giản, giảm mức điều tiết bongdaso tintucế ở bậc cao mà không gây xáo trộn lớn về chính sách, đảm bảo tính cạnh tranh, bongdaso tintuc hút được chuyên gia, lao động giỏi có bongdaso tintuc nhập cao vào Việt Nam làm việc, đồng thời đảm bảo được mối tương quan với bongdaso tintucế TNDN theo từng bước của lộ trình cải cách bongdaso tintucế, Chính phủ nên đơn giản hóa biểu bongdaso tintucế biểu bongdaso tintucế luỹ tiến từng phần áp dụng đối với bongdaso tintuc nhập tính bongdaso tintucế từ tiền lương, tiền công ở những mức độ nhất định. Giảm bớt số lượng bongdaso tintucế suất trong biểu bongdaso tintucế đối với bongdaso tintuc nhập từ tiền lương, tiền công là một bước đi hợp lý nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và điều tiết của sắc bongdaso tintucế này.

Biểu bongdaso tintucế TNCN đối với bongdaso tintuc nhập từ tiền lương, tiền công hiện hành có 7 mức bongdaso tintucế suất, từ 5% đến 35%. Đây là một biểu bongdaso tintucế có quá nhiều số lượng bongdaso tintucế suất; khoảng cách các bậc bongdaso tintuc nhập trong mỗi mức bongdaso tintucế suất quá nhỏ, đặc biệt ở những mức bongdaso tintucế suất ở các bậc 1, bậc 2, bậc 3. Điều này dẫn đến việc tính bongdaso tintucế phức tạp và gia tăng các hành vi chuyển dịch bongdaso tintuc nhập nhằm tránh bongdaso tintucế; đồng thời quy định như vậy cũng làm gia tăng mức độ điều tiết đối với những người có bongdaso tintuc nhập trung bình. So sánh với Luật bongdaso tintucế TNCN của các nước trên thế giới và trong khu vực, số lượng bongdaso tintucế suất trong biểu bongdaso tintucế đối với bongdaso tintuc nhập từ tiền lương, tiền công của Việt Nam là nhiều nhất. Đa số các nước chỉ để từ 3 đến 5 mức bongdaso tintucế suất trong biểu bongdaso tintucế này. Trong thời gian tới nên nghiên cứu giảm bớt 3 mức bongdaso tintucế suất, chỉ nên giữ lại 4 mức bongdaso tintucế suất trong biểu bongdaso tintucế đối với bongdaso tintuc nhập từ tiền lương, tiền công với các bậc bongdaso tintuc nhập được nới rộng hơn hiện tại.

Mặt khác, cũng nên giảm mức bongdaso tintucế suất cao nhất (35%) trong biểu bongdaso tintucế TNCN đối với bongdaso tintuc nhập từ tiền lương, tiền công. Việc sửa biểu bongdaso tintucế và bongdaso tintucế suất như vậy thì các cá nhân có bongdaso tintuc nhập tính bongdaso tintucế ở bậc cao (trên 80 triệu đồng/tháng) sẽ được giảm mức điều tiết so với hiện hành. Xu hướng chung của các nước là để mức bongdaso tintucế suất cao nhất trong biểu bongdaso tintucế TNCN gần sát với mức bongdaso tintucế TNDN phổ thông (Từ ngày 01/01/2016, bongdaso tintucế suất bongdaso tintucế TNDN phổ thông ở Việt Nam là 20%).

Tài liệu tham khảo:

1. Quyết định số 732/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Chiến lược cải cách hệ thống bongdaso tintucế giai đoạn 2011 – 2020;

2. Luật bongdaso tintucế TNCN số 04/2007/QH12 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật bongdaso tintucế TNCN số 26/2012/QH13; và các văn bản hướng dẫn thi hành;

3. Báo cáo tổng kết đánh giá tình hình thực hiện Luật bongdaso tintucế TNDN, Luật bongdaso tintucế GTGT, Luật bongdaso tintucế TNCN, Luật bongdaso tintucế Tài nguyên và Luật Quản lý bongdaso tintucế (Tài liệu trình kèm Tờ trình Quốc hội số 423/TTr-CP ngày 17/10/2014);

4. TS. Lê Xuân Trường, Phạm Nữ Mai Anh (2011), bongdaso tintucế suất đơn nhất – Xu hướng thế giới và khả năng áp dụng ở Việt Nam, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Học viện, Học viện Tài chính, Hà Nội;

5. TS. Lê Xuân Trường (2016), Cải cách thủ tục hành chính bongdaso tintucế: Nỗ lực vượt bậc, Tạp chí Tài chính số 01/2016;

6. Gangadha Prasad Shukla, Phạm Minh Đức, Michael Engelschalk, Lê Minh Tuấn (đồng chủ biên) (2011), Cải cách bongdaso tintucế ở Việt Nam: Hướng tới một hệ thống hiệu quả và công bằng hơn, Ngân hàng Thế giới;

7. Machael Keen, Yitae Kim và Ricardo Varsano (2006), The flat taxes: Principle and evidence, IMF.